44–օրյա պատերազմ. Պաշտոնական և իրական քրոնիկոն. Օր 4–րդ՝ Սեպտեմբեր 30. News.am

NEWS.am-ը շարունակում է շարքը Արցախյան երկրորդ պատերազմի մասին՝ վերականգնելով իրադարձությունների պաշտոնական և իրական ժամանակագրությունը՝ օր առ օր։ Շատ իրադարձություններ մնացել են ստվերում, շատ տեղեկություններ վստահաբար գաղտնիացվել են կամ թաքցվել, պատերազմի ընթացքում, առավել եւս աղետին հաջորդող ամիսներին կուտակվել են բազմաթիվ հարցականներ, որոնց գերակշիռ մեծամասնության պատասխանները մինչեւ օրս չեն հնչել. ինչու եւ ինչպես ընկավ Շուշին, ինչու էին իրարամերժ ճակատից ստացվող եւ պաշտոնական տեղեկությունները, ինչու էր վարչապետը հարցազրույցի ընթացքում վստահորեն պնդում, թե այդ պահին հայկական ուժերն անցել են հակահարձակման եւ ջարդում են հակառակորդի բանակի ողնաշարը, սակայն հետո պարզվեց, որ հարավային ուղղությամբ այդ գործողությունն էր հենց հետագա ռազմական անհաջողությունների գլխավոր պատճառը, եւ, իհարկե, ինչպես եղավ, որ պաշտոնական մակարդակով մինչեւ վերջին օրը պատերազմն իշխանությունը վարում էր «Հաղթելու ենք» խոստում-կարգախոսի ներքո, եւ Շուշիի անկման ցնցումից ուշքի չեկած հանրությանը ժամեր անց ներկայացվեց պարտությունն արձանագրող նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը։

44-օրյա պատերազմից ուղիղ մեկ տարի անց, NEWS.am-ը ներկայացնում է այդ օրերի քրոնիկոնը՝ հնարավորություն տալով ավելի սթափ հայացքով գնահատել պատերազմի ընթացքն ու իրադարձությունները։

44-օրյա պատերազմ.

Օր 4-րդ՝ սեպտեմբերի 30

Պատերազմի 4-րդ օրվան նախորդող ամբողջ գիշերվա ընթացքում ճակատային գծի բոլոր ուղղություններով շարունակվել են մարտական գործողությունները: Առավել ինտենսիվ մարտեր են ընթացել հյուսիսային և հյուսիս-արևելյան հատվածներում: Արցախի ՊԲ-ն վստահեցրել է, որ մարտավարական նախաձեռնությունն իր օգտին բարելավելու հակառակորդի բոլոր փորձերը ձախողվել են: «Հակառակորդն ունի սպառազինության, ռազմական տեխնիկայի և մարդկային լուրջ կորուստներ»,– հայտնել են ՊԲ-ից, հավելելով, որ հարվածային 2 ԱԹՍ խոցվել է Ստեփանակերտի երկնքում: Հիշեցնենք, որ 44-օրյա պատերազմի նախօրեին, Արցախի նախագահ Ա.Հարությունյանը, պնդում էր, որ ի տարբերություն 4-օրյա պատերազմի, այս անգամ Արցախի երկինքը ամբողջությամբ փակ է։

ՀՀ ՊՆ-ն հերքեց հայկական կողմի կորուստների վերաբերյալ Ադրբեջանի տարածած տեղեկությունը. «Ադրբեջանի ՊՆ-ն մեկ օրվա սեփական կորուստների թիվը շփոթել և վերագրում է հայկական ուժերին»,– գրեց ՊՆ մամուլի խոսնակ Շուշան Ստեփանյանը։ Հիշեցնենք, որ պատերազմի ավարտից հետո վերադարձած զինծառայողների պատմածներից դատելով՝ հայկական կողմը հատկապես մեծ թվով զոհեր է տվել հենց պատերազմի առաջին օրերին, մասնավորապես, հարավային ուղղությամբ։ 2021թ. սեպտեմբերի 21–ին ԵԽԽՎ վեհաժողովի աշնանային նստաշրջանի լիագումար նիստում ընդունված «Հայ-ադրբեջանական հակամարտության հումանիտար խնդիրների հետևանքները» բանաձևում ասվում է, որ 44–օրյա պատերազմի հետեւանքով զոհվել կամ անհետ կորել է ավելի քան 3900 հայ եւ 2900 ադրբեջանցի զինծառայող, այսինքն՝ պաշտոնական տվյալնվերով ադրբեջանական կողմի զոհերի թիվը 1000–ով պակաս է։

ՊՆ ներկայացուցիչ Արծրուն Հովհաննիսյանը Ֆեյսբուքում պատերազմի 4-րդ օրվա հաղորդագրությունների շարքը սկսեց հետեւյալ գրառմամբ. «Բացառիկ ու աննախադեպ են այս պատերազմի ոչ միայն թափն ու ծավալը, այլ նաև ռազմագիտական բաղադրիչները: Փաստացի մենք վարում ենք 5-րդ սերնդի պատերազմներին բնորոշ գործողություններ: Կան ընդգծված առանձնահատկություններ, վերլուծությունը մեր հաղթանակից հետո: Միայն մի բան ասեմ. հրետանին և ՕՀՄ-ները գնալով ավելի են խաչասերվում: #ՀԱՂԹԵԼՈՒԵՆՔ և դա լինելու է մեր նոր մակարդակի, նոր որակի հաղթանակը: Այդ հաղթանակի ռազմաքաղաքական նշանակության, մեր քաշ ու կշեռքի առումով լրիվ այլ վերլուծություններ են պետք»:

Մամուլը գրեց, որ նախկին գլխավոր դատախազ Գեւորգ Կոստանյանը, պաշտպանության նախկին նախարար Միքայել Հարությունյանը, ԴԱՀԿ նախկին պետ Միհրան Պողոսյանը պատրաստակամություն են հայտնել Հայաստան գալու եւ իրենց մասնակցությունն ունենալու սահմանի պաշտպանության գործին, ինչի համար դիմել են գլխավոր դատախազին՝ իրենց նկատմամբ հայտարարված հետախուզումը վերացնելու եւ Հայաստան անխոչընդոտ վերադառնալու համար: Արձագանք ոչ այդ, ոչ էլ հետագա օրերին չի եղել եւ նրանք չեն կարողացել վերադառնալ եւ օգնել հայրենակիցներին։ Գլխավոր դատախազությունը չի պատասխանել լրատվամիջոցների, մասնավորապես «Ժողովուրդ» օրաթերթի, հարցերին։ «Նրանց վերադարձի առաջ կա՞ քաղաքական խոչընդոտ» հարցին ՀՀ վարչապետի մամուլի խոսնակ Մանե Գեւորգյանը պատասխանել է. «ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացի կարող է ազատորեն վերադառնալ Հայաստան, իսկ մնացածի պատասխանատուն ՀՀ գլխավոր դատախազությունն է»:

ՀՀ վարչապետի տիկինը՝ Աննա Հակոբյանը ֆեյսբուքյան իր էջում տեղադրված տեսանյութում հայտարարում էր, թե Արցախ մեկնելու ճանապարհին ամուսինն իրեն ասել է, որ իրենց տղան պետք է գնա եւ մասնակցի պատերազմին։ «Ինքը հագնվել է, ես իրեն ասել եմ՝ հա, տղա ջան, զինվորական հագուստդ հագի և գնա։ Ես իրեն ասել եմ՝ քեզ պաշտում եմ, բայց հայրենիքի համար զոհվելուց ավելի վեհ բան էս աշխարհում չկա»,- նշել էր Աննա Հակոբյանը։

Պատերազմին Աշոտ Փաշինյանի իրական կամ վիրտուալ մասնակցության, թիկնապահների խմբով նրան Հայաստանի սահմանամերձ գոտիներ ուղեկցելու, հերոսական կողմերով ներկայացնելու ջանքերի մասին լուրերը կամ սենյակային պայմաններում արված լուսանկարները պարբերաբար հայտնվել են հաջորդող օրերի լրահոսում։

Ռուսական լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանը վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, թե Հայաստանը չի քննարկում ղարաբաղյան հակամարտության գոտի միջազգային խաղաղապահներ մտցնելու հնարավորությունը։ «Մեր օրակարգում այդպիսի հարց չկա»,- ասել էր Փաշինյանը «Ինտերֆաքսին»։ Նկատենք, որ ս.թ. մայիսի 12-ից հետո Փաշինյանն արդեն ոչ թե քննարկում, այլ հրավիրում է միջազգային դիտորդներ Հայաստանի սահման, մասնավորապես՝ Սոթք-Խոզնավար հատված։

Փաշինյանն ասել էր, որ ՌԴ նախագահ Պուտինի հետ հեռախոսազրույցում չի քննարկել Լեռնային Ղարաբաղում հակամարտությանը ռազմական միջամտության հնարավորությունը։ Հայաստանը քննարկում է Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչման հնարավորությունը՝ նշել էր նա։

«Մեր օրակարգում այդպիսի տարբերակ կա՝ Ղարաբաղի անկախության ճանաչումը։ Կա նաեւ Հայաստանի եւ Ղարաբաղի միջեւ ռազմավարական համագործակցության համաձայնագրի ստորագրման տարբերակը, հնարավորություն կա ստորագրելու անվտանգության եւ պաշտպանության ոլորտում համագործակցության պայմանագիր»,- ասել էր Փաշինյանը։ (Ինչպես տեսանք, այդ տարբերակները քննարկման փուլից առաջ չգնացին)։

Փաշինյանը նաեւ վստահեցրել էր, որ Հայաստանը մտադիր չէ դիմել ՀԱՊԿ–ին ղարաբաղյան հակամարտության գոտում տիրող իրավիճակի հետ կապված: «Հայաստանի զինված ուժերը ունակ են պաշտպանել երկրի անվտանգությունը»,- ասել էր վարչապետը, պնդելով, որ Հայաստանը բոլոր մեթոդներով կապահովի իր անվտանգությունը:

Առավել մանրամասն՝ սկզբնաղբյուրում: