Հայ նկարչի այժմյան կերպարը' Վերնիսաժում տաք արևին և ցուրտ ձմռանը կանգնած, կտավը հենած գետնին. Կարեն Աղամյան

Նկարիչների միության նախագահ Կարեն Աղամյանը թվով տասներորդ նախագահն է: Նրա նախագահության փորձը սկսած միության ստեղծման' 1932 թվականից, դեռ ոչ մի նախագահ չունի. 15 տարվա ընթացքում երեք անգամ դարձել է միության ղեկավար: Դեկտեմբերի 16-ին կկայանա Նկարիչների միության 18-րդ համագումարը, որի ժամանակ էլ Կարեն Աղամյանը ևս մեկ անգամ կառաջադրի իր թեկնածությունը: «Ստեղծագործական կյանքս այս տարիների ընթացքում պասիվացել է: Բնական եմ համարում, քանի որ օրվա մեծ մասն անցկացնում եմ միությունում և ավելի շատ ապրում եմ նրա հոգսերով ու խնդիրներով: Իմ արվեստանոցում առանձնանում եմ միայն երեկոյան ժամերին»,- Operativ.am-ի թղթակցի հետ զրույցում անկեղծացավ Կարեն Աղամյանը:

Ինչ է փոխվել այս տարիներին ՆՄ-ում, ինչ խնդիրներ ու հոգսեր ունի այսօրվա հայ նկարիչը, ինչպես զարգացնել և ընդլայնել նկարների, ցուցահանդեսների աշխարհագրությունը և, թերևս, ամենակարևորը' ինչպես անել, որ իրականանա յուրաքանչյուր նկարչի երազանքը' կտավը գտնի իր տեղը և ինքը գումար աշխատի: Նկարիչների միության նախագահը փորձում է տալ այս բոլոր հարցերի պատասխանները:

- Պարոն Աղամյան, ի՞նչ է տվել Նկարիչների միությունը Ձեզ, և դուք' իրեն: Ամեն ինչ փոխադա՞րձ է:

-ՆՄ-ն ինձ ավելի շատ բան է տվել մինչև իմ նախագահելը: Այն տարիներին, երբ ես եմ նախագահել, փորձել եմ ավելի շատ անել ՆՄ-ի և նկարիչների համար: Դա իմ պարտականությունն է և իմ գործը: Իսկ թե ինչ է տվել Միությունը նկարչին, նախ ես կտարբերակեի խորհրդային ժամանակների և այժմյան Նկարիչների միություն: Առաջին դեպքում նկարիչն ուներ իր արվեստանոցը: Իմ այս արվեստանոցը նույնպես այն ժամանակ եմ ստացել: Նա ուներ պատվերներ, ուղեգրեր, անվճար նկարահանումներ, նկարիչն այն խավի ներկայացուցիչն էր, ով իրեն ապահովված էր զգում, ավելի լավ էր ապրում, քան այսօր շատ պաշտոնյաներ: Իսկ հիմա նկարիչն այլ մարդու կերպարով է հանդես գալիս. Վերնիսաժում տաք արևին կամ ձմռան ցրտին կանգած, կտավը հենած գետնին, որը, իհարկե, պատիվ չի բերում մեր երկրին: Այսօր միության անդամ լինելը ինքնին գոհունակություն է, այս դժվար սոցիալ-տնտեսական պայմաններում այն հնարավորություն է տալիս նկարչին ցուցադրվելու: Այս տարի 700 անգամ անվճար ցուցադրություններ ենք կազմակերպել, 14 անգամ էլ վճարովի անհատական ցուցահանդեսներ են եղել: Անվճար հասկացություն չկա աշխարհում. նույնիսկ այն նկարիչը, որ Վերնիսաժում է կանգնել, այդ մի փոքր տարածքի համար վճարում է ինքն էլ չգիտի' ում և ինչի համար:

-Ձեր նախագահության տարիներին ի՞նչ ձեռքբերումներ է ունեցել Նկարիչների միությունը:

-Դրանք մեր նորոգված դահլիճներն ու ցուցասրահներն են, որոնք կառուցվել են դեռևս 60 տարի առաջ: Շենքին հետևում էին, արդեն փլուզան եզրին: Եվ 7 տարի առաջ մեզ հաջողվեց, գրեթե ոչինչ չծախսելով, ունենալ նոր ցուցասրահներ: Ես մի փաստ արձանագրեմ, որ ՀՀ-ում վերջին 20-ամյակի ընթացքում կառուցվել են հազարավոր հյուրանոցներ, խաղատներ, խանութներ և ընդամենը 2 մշակութային կենտրոններ. մեկը ՆՄ-ի ցուցասրահներն են, մյուսը' Մատենադարանի կցորդ շենքը: Սա մեր ամենամեծ ձեռքբերումն է: Այսօր ցուցասրահների հարմարությունն ու տեսքը ամենալավն է տարածաշրջանում: Ես հաճախ եմ Վրաստանից հյուրեր ունենում, ովքեր անկեղծ զարմացած են:

-Այլ երկրների ՆՄ-երի հետ համագործակցություն կա՞ և ի՞նչ մակարդակի վրա է:

-Մենք հանդիսանում են Նկարիչների միջազգային միության կոնֆեդերացիայի անդամ, դա նախկին խորհրդային միության հետևորդն է, տեղակայված է Մոսկվայում, այս կառույցի հետ մենք շատ ենք համագործակցում: Ամեն տարի գարնանը լինում է ԱՊՀ բոլոր երկրների նկարիչների ցուցահանդես, Հայաստանն ունի նույնպես իր բաժնեմասը, մոտ 20 գործ կարողանում ենք անվճար ցուցադրել, տանել-բերել, նկարների տեղափոխություն և վերջ. ուրիշ լուրջ համագործակցություն չունենք: Էլի ֆինանսական խնդիր է: Բացատրեմ. մենք հանդիսանում ենք Նկարիչների համաշխարհային միության անդամ, նաև Նկարիչների եվրոպական միության անդամ ենք: 2 ամիս առաջ Նորվեգիայում եղավ Նկարիչների եվրոպական միության համագումարը, հրավիրված էի անշուշտ, սակայն չկարողացա գնալ, քանի որ ֆինանսական ծախսերը մեզ վրա են, այդքան հնարավորություն չունենք: Ցավում եմ, որովհետև հետ ենք մնում համաշխարհային նորություններից, շարժումներից:

-Ի՞նչ առավելություններ ունի ՆՄ-ի անդամ նկարիչը: Նկարչի կարևորագույն խնդիրը լուծվո՞ւմ է այստեղ:

-Բոլոր նկարիչների երազանքն է' իր կտավները վաճառվեն, գտնեն իրենց մշտական տեղը, իսկ իրենք դրա դիմաց ստանան ինչ-որ գումար ապրելու համար: Դժբախտաբար, այս երազանքն իրականացնել մեզ չի հաջողվում 2 պատճառով: Նախ' Հայաստանում նկարի գնողականությունը գրեթե զրոյի է մոտենում. գնորդ և պահանջարկ չկա այնքան, ինչքան կա նկարիչ և արտադրանք: Երկրորդ' ՀՀ-ում ՆՄ-ի կարգավիճակն է ոչ կոմերցիոն կառույց: Ամբողջ աշխարհում է այդպես' միությունը չի զբաղվում վաճառքով, բայց դրա փոխարեն կան ցուցասրահներ: Ֆրանսիայի Անֆլող քաղաքում բնակչությունը մոտ 7000 է, որտեղ կա 150 ցուցասրահ: Այդ մի փոքրիկ քաղաքում, իսկ Երևանում 3-4 հատ, որոնք, դժբախտաբար, դժվար են գոյատևում: Շատ դժվար հարց է, եթե 5-րդ, 6-րդն էլ բացվի, մենք չենք կարող ապրել:

-Պարո՛ն Աղամյան, Նկարիչների միությունն այսօր աջակցող ո՞ւնի:

-Մենք շատ վաղուց պետության հովանու ներքո չենք, օլիգարխ ընկերներ ու աջակիցներ էլ չունենք: Միայն վերջին 15 տարվա ընթացքում վերջերս Մշակույթի նախարարությունը հատկացրեց 500 000 դրամ' միության կայքի և Ֆեյսբուքի ծախսերը ինչ-որ չափով մեղմելու համար: Եթե դա ինչ-որ բանի մասին խոսում է, ուրեմն' այո:

-Ի՞նչ եք ցանկացել անել ՆՄ-ի և նկարիչների համար, որ այդպես էլ չկարողացաք:

-Նկարչի տնտեսական վիճակը շատ բարդ է, իսկ դրա հետ մեկտեղ մեր պետությունը մոռացել է, որ ստեղծագործական միության անդամը պարտադիր չէ, որ աշխատի ինչ-որ տեղ: Նկարիչը պետք է աշխատի իր արվեստանոցում, որը, սակայն, չի ամրագրվում աշխատանքային գրքույկում, համապատասխանաբար չի հաշվվում որպես աշխատանքային ստաժ: Մարդիկ չգիտեն՝ հետո թոշակ ինչպես են ստանալու: Ամենամեծ ցավը հենց սա է, երբ միության աշխատանքը չի համարվում ստաժային: Ես հիմա փորձում եմ ինչ-որ բան անել, թեկուզ ԱԺ-ի հետ բանակցել, որ այս վիճակը փոխվի: Հունվարից ուժի մեջ է մտնում «Պարտադիր կուտակային կենսաթոշակի մասին» ՀՀ օրենքը, ինչ է անելու նկարիչն այդ ժամանակ, բարդ է ասել, չգիտենք՝ ինչ է լինելու:

Մյուս կարևոր խնդիրն այն է, որ «Նկարչի, առհասարակ կերպարվեստի գործչի և ստեղծագործական միության մասին» օրենքի բացակայությունն է ՀՀ-ում: Մեզ դասել են հասարակական կազմակերպությոնների շարքը, իսկ Հայաստանում կա 4500 գրանցված հ/կ, որոնցից միայն 3000 են աշխատում և հաճախ զբաղված են ոչ բարենպաստ գործունեությամբ մեր երկրի համար: Սա իմ կարծիքն է: Միության գործունեությունն ու նպատակն այլ է. մենք մեր ոլորտն ենք փորձում զարգացնել, օգնել մեր շարքերում գտնվող անձանց: Սակայն չկա պատվեր, չկա գաղափարախոսություն, մշակութային ուղղվածություն: Հիշենք անտիկ ժամանակաշրջանը, երբ կերպարվեստը ծառայել է կոնկրետ նպատակների, բացի էսթետիկականից, նույնը և միջնադարում էր: Ո՞վ էր պատվիրատուն' եկեղեցին:

- Իսկ Հայաստանում ո՞վ է այսօր պատվիրատուն:

-Եթե մասսայական նայենք, ապա պատվիրատուն այն մարդն է, ով շաբաթ-կիրակի ծնունդ պիտի գնա. «Գնանք Վերնիսաժ, մի հատ նկար առնենք, տեսնենք ինչ կա չկա»,- ասում ու իրենց ճաշակն է առաջադրում ստեղծագործողին: Պատվիրատու միևնույն է կա: Իմ կարծիքով՝ պատվիրատուն ցածրաճաշակ հարուստ մարդն է, պատվիրատուն Հայաստանում այն սփյուռքահայն է, որը Հայաստանից պիտի գնի մի նկար Արարատ լեռան կամ Էջմիածնի պատկերով, որպես հիշատակ: Իսկ իմ կարծիքով՝ այն պիտի լինի պետությունը. չէ ո՞ր մենք անցել ենք Արցախյան պատերազմ, մենք հաղթանակներ ենք տարել, բայց ցույց տվեք ինձ մի լուրջ ստեղծագործություն կամ շարք, որը պատմի այդ մասին:

-Սրանք կարելի է նախընտրական ծրագրեր համարել, իսկ ինչո՞ւ մինչ այժմ այս խնդիրները լուծում չեն ստացել:

-Կան խնդիրների և դրանց լուծման առաջնահերթություններ: Այն ժամանակ հրատապ էր դահլիճների նորոգումը, հիմա էլ' սրանք: Պարբերաբար նոր խնդիրներ են ծագում: Ես վերջերս ընտրվել եմ Նկարիչների միջազգային միության կոնֆեդերացիայի նախագահ, մինչ այդ ադրբեջանցի էր: Սա ինձ հնարավոություն է տալիս իմ ընկերներին օգնելու: Արդեն պայմանավորվածություններ կան, որ կոնֆեդերացիայի միջոցով կարող եմ անվճար պիտույքներ ձեռք բերել ոչ ունևոր և երիտասարդ նկարիչների համար: Մենք հանգստյան տուն ունենք Սևանա լճի ափին, որը ջրի տակ է մնում, այս խնդիրը պետք է լուծենք: Եվ նշանակություն չունի' 4-րդ անգամ կընտրվեմ, թե ոչ: Ինձ հաջորդողին էլ օգնելու եմ այս խնդիրները լուծել:

Կարեն Աղամյանը վերջերս շատ է հայտնվել հանրության ուշադրության կենտրոնում: «Իմ մասին այդ ամենն հորինված է, չարախոսություններ են, իսկ ես չեմ կարող թույլ տալ, որ իմ անունը ապականեն»,- նշեց Նկարիչների միության նախագահը:

Թե ինպես է վերաբերվում իր մասին հնչած չարախոսություններին ու քննադատությանը, ինչ ստեղծագործական կյանք ունի, որն է այն կտավը, որի վրա այժմ աշխատում է Կարեն Աղամյանը դիտեք տեսանյութում: