Երկակի ստանդարտները խաթարում են ԵՄ-ի հանդեպ վստահությունը. Ֆաբիո Մասսիմո Կաստալդո․ «5-րդ ալիք»

«5-րդ ալիք»-ի էքսկլյուզիվ հարցազրույցը ԵՄ պատգամավոր Ֆաբիո Մասսիմո Կաստալդոի հետ։

-Վերջերս փաստահավաք առաքելությամբ այցելեցիք Հայաստան, Սյունիքում էիք և տեղում ականատես եղաք ադրբեջանական ագրեսիայի հետևանքներին։ Ի՞նչ տպավորություններով եք վերադարձել Բրյուսել։

-Ասեմ, որ ինձ նախ և առաջ խորապես մտահոգում է տեղում տիրող իրավիճակը, բայց ինձ մեծ մասամբ նաև իսկապես մտահոգում է այն անտարբերությունը, որը ինչ-որ կերպ տարածվել է այս հակամարտությունների քննադատության վրա՝ Բաքվի Հայաստանի միջազգայնորեն ճանաչված տարածքի վրա կազմակերպված հանցավոր ներխուժումից հետո։ Թույլ տվեք հետևյալ համեմատությունը անել. ես լսել եմ շատ քննադատների, և, իհարկե, մենք բոլորս շատ անկեղծորեն աջակցում ենք Ուկրաինային այն ագրեսիայի համար, որի պատճառն է Ռուսաստանի դաշնությունը եւ որից նրանք տառապում են:

Բայց ես չեմ հասկանում թե ինչու ոչ ոք չի կիրառում նույն մոտեցումը՝ մեկնաբանելով Սյունիքում տեղի ունեցածը, մեկնաբանելով հարավային Հայաստանում տեղի ունեցածը, որտեղ նույնպես ինքնիշխան հող է ներխուժել օտար երկիր, որն օգտագործում է իր եկամուտների մեծ մասը՝ տնտեսական եկամուտը՝ ներդրումներ կատարելով զենքի, պաշտպանական արդյունաբերության մեջ և ագրեսիայի է ենթարկում իր հարևանին, իրական, իսկական դիվանագիտական ջանքերը վերսկսելու փոխարեն, որոնք կարող են վերջնականապես կարգավորել ռազմական գործողությունները: Սա ընդամենը մասշտաբի խնդիր է։ Իմ կարծիքով, նման երկակի ստանդարտները խաթարում են ԵՄ-ի վստահությունը։

Իհարկե, ես ուրախ եմ, որ սահմանի հայկական կողմում տեղակայվել են մոնիտորինգի որոշ անձնակազմ և որոշ դիտորդներ, բայց ևս մեկ անգամ ուզում եմ հիշեցնել, որ Ադրբեջանի իշխանությունները չընդունեցին նույն տեղակայումն իրենց կողմից, և նրանք հակառակը փորձում են համոզել եվրոպական իշխանություններին, կաշառել նրանց, միգուցե փորձում են կապեր ստեղծել, փորձում են այլ հնարավորություններ ստեղծել՝ ինչ-որ կերպ թույլ տալով անցնել այն հայեցակարգին, որ ներդրումներն ու փողն ավելի կարևոր են, քան մարդու իրավունքները, քան միջազգային իրավունքը, ավելի կարևոր են, քան հիմնարար իրավունքների պաշտպանությունը, որոնք պետք է լինեն ԵՄ հիմնասյունը.

-ԵՄ-ն Հայաստան է ուղարկել քաղաքացիական առաքելության պատվիրակություն: Ի՞նչ վճռական ազդեցություն կարող է ունենալ այս առաքելությունը, ինչ կարող են անել քաղաքացիական անձիք, ինչպես թեթեւացնել Լեռնային Ղարաբաղում մարդկանց ուսերին ծանրացած բեռը։ Այլ կերպ ասած ինչ սպասել այս առաքելությունից՝ նկատի ունենալով, որ ԵՄ-ն շարունակում է ավելի շատ պրագմատիկ քաղաքականություն վարել, քան արժեքային և բարոյական հիմքերի վրա

-Թույլ տվեք շատ անկեղծ լինել, ես չեմ ակնկալում, որ այս տեղակայումը կփոխի Սյունիքի մարդկանց կյանքը կամ կփոխի մարդկանց կյանքն Արցախում։ Ես դա չեմ սպասում, քանի որ գիտեմ, որ նրանց դերը պարզապես դիտելն է։ Բայց այս առաքելության հավելյալ արժեքը լինելու է այն, որ գոնե այս բոլոր հանցագործությունները լինելու են Եվրամիության ուշադրության կենտրոնում, ապագայում ոչ ոք չի կարող ասել՝ ոչ, չգիտենք, վստահ չենք. , սպասում ենք լրացուցիչ աղբյուրների։ Այժմ մենք տեղում ունենք մեր պաշտոնական աղբյուրները, որոնք կարող են ցանկացած պահի հայտնել խախտումների մասին։

Առաջին հերթին, մենք պետք է այս առաքելությունը դարձնենք մշտական, չպետք է լինի միայն անցողիկ, կարճ ժամանակով, և պետք է նաև ավելացնել մոնիտորինգի փորձագետների թիվը տեղում, քանի որ սահմանը չափազանց մեծ է, և մենք չենք կարող մեզ թույլ տալ ռիսկ, որ ինչ-որ կերպ նման գործունեությունը կխաթարվի անհրաժեշտ անձնակազմի բացակայության պատճառով: Կցանկանայի ևս մեկ անգամ խստորեն դատապարտել այն, ինչ կատարվում է Լաչինի միջանցքում։ Այն, որ կան կեղծ բնապահպան ակտիվիստներ, որոնք բացարձակապես փորձում են արգելափակել Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև ցանկացած հնարավոր փոխանակում այս պահին, երբ արգելափակված է հիմնական ապրանքների, դեղերի, սննդի, առաջին օգնության և առաջին անհրաժեշտության ապրանքների կրիտիկական մատակարարումը։

Սա հանցագործություն է մարդկության դեմ, և, անկեղծ ասած, տեսնել կեղծ ակտիվիստների, որոնք իսկապես խոսում են շրջակա միջավայրի մասին, մինչդեռ Ադրբեջանն ինքն է հիմնում իր տնտեսության մեծ մասը գազի արտահանման, հում նավթի արտահանման վրա, սա հակասություն է, ամոթալի պարադոքս, որ ես իսկապես չեմ կարող ընդունել։ Նաև խորապես մտահոգված եմ, որ Եվրոպայում շատ ու շատ կառավարություններ լռում են այս մասին, սրան ներառում եմ նաև Իտալիայի կառավարությունը: Նրանք պնդում են, որ շատ մոտ են քրիստոնեական երկրներին, շատ մոտ են մարդու իրավունքներին, բայց մենք ունենք ձեռնարկությունների նախարար Ադոլֆո Ուրսոյին, որը վերջերս այցելեց Ադրբեջան ՋԷԿ-ի հիմնարկեքի արարողությանը, ոչ մի բառ անգամ չասաց:

Սա եվրոպական արժեքների պաշտպանություն չէ, ցավով եմ ասում նաև ցանկանում եմ մեկնաբանել այն փաստը, որ իտալական շատ ընկերություններ այժմ հաղթում են բիզնես մրցումներում Լեռնային Ղարաբաղի այն հատվածներում, որոնք 2020 թվականից հետո օկուպացվել են Ադրբեջանի կողմից։ Այսպիսով, այստեղ ևս մեկ անգամ բնակչության տառապանքների մասին մտածելու փոխարեն, միայն բիզնեսն է ղեկավարում իտալական կառավարությանը:

-Այո, տարօրինակ այս զարգացումներին զուգահեռ, Այս օրերին ԵՄ ակտիվ միջնորդությամբ օրակարգում է Հայաստանի և Ադրբեջանի կողմից Խաղաղության պայմանագրի ստորագրման հնարավորությունը։ Հաշվի առնելով ԵՄ անդամների համատարած լռւոյթունը, գազի համար սեփական արժեքներն անտեսելը, Որո՞նք են այն կարևոր կետերը, սկզբունքները, որոնք, ըստ Ձեզ, պետք է անպայման տեղ գտնեն նման համաձայնագրում, որպեսզի այն լինի արդար և հավասարակշռված.

-Դա ևս մի կետ է, որում ես տեսնում եմ երկակի ստանդարտ, քանի որ բոլորն ասում են՝ ոչ, մենք պետք է խզենք բոլոր կապերը Ռուսաստանի հետ, մենք չենք կարող ընդունել, որ մենք պատրաստվում ենք գազ, նավթ և այլ հումք ներկրել միջազգային իրավունքը խախտող երկրից, բայց կներեք, նույնն է անում նաև Ադրբեջանը։ Այն նաև փորձում է լայնածավալ պատերազմ սկսել Հայաստանի հարավի, Սյունիքի դեմ։ Փորձում է փոխել երկրի սահմանները ոչ թե դիվանագիտական, այլ դաժան ուժի կիրառմամբ։ Եվ ես չեմ տեսնում, չեմ հասկանում, թե ինչու պետք է երկու տարբեր մոտեցումներ ունենանք։ Կրկին, ես լիովին հասկանում եմ դիվերսիֆիկացիայի անհրաժեշտությունը: Հիմա մենք բոլորս, մեր ողջ տնտեսությունը պայքարում է, որովհետև, իհարկե, պետք է կարճաժամկետ լուծումներ գտնել մեր տնտեսության կարողությունները, արդյունաբերությունները պաշտպանելու, աշխատատեղերը պաշտպանելու համար։ Բայց մյուս կողմից, անընդունելի է, որ Հայաստանի կամ Արցախի ժողովուրդը վճարի դրա գինը։ Դա իսկապես ամոթալի կլինի:

Ես շատ հստակ և խիստ դատապարտում եմ տիկին ֆոն դեր Լեյենի անցյալ հուլիսին Ադրբեջան այցը, երբ նա նշում էր, որ Ադրբեջանը հիանալի գործընկեր է։ Հասկանում եմ, որ մենք պետք է խոսենք նրանց հետ: Մեզ պետք են այս պահին, բայց մենք չենք կարող վաճառել մեր արժեքները փոքր քանակությամբ գազի դիմաց։ Ես ակնկալում եմ, որ այդ հնարավեր խաղաղության համաձայնագիրն ու դրան առնչվող բանակցությունները արդար փաստերի վրա հիմնված լինեն։

Պետք է հիշել, որ կա նաեւ Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը։ Իրականում նրանք իրենց պաշտպանված չեն զգում՝ մտածելով Ադրբեջանի կողմից կառավարվելու հնարավորության մասին, բացարձակապես փաստ է, եթե հաշվի առնեք այն, ինչ կատարվում է հիմա՝ նույնիսկ մշակութային ժառանգության ոչնչացման հետ կապված՝ Արցախի այն հատվածում, որը վերաբնակեցվել է Ադրբեջանի կողմից։ Հաշվի առնելով, որ Ադրբեջանը ոչինչ չի անում Լաչինի միջացքի բացման համար հարց է առաջանում՝ այս ակտիվիստներն իրակա՞ն են թե գուցե ինչ-որ գործակալ են։

Ես իսկապես չեմ կարծում, որ միջնորդությունը կարող է հիմնված լինել ոչ միջազգային իրավունքի, ոչ այն մարդկանց հարգանքի, լիակատար հարգանքի վրա, որոնք ապրել են և դեռ ապրում են Լեռնային Ղարաբաղում, և դուք պետք է օգտագործեք առևտրի լծակները Ադրբեջանից դա ստանալու համար։ Ճիշտ է, գազը մեզ պետք է, բայց այդ գազը նրանք եւս պետք է վաճառեն։

-Բայց տեսեք, ԵՄ-ի կեցվածքը ոչ միայն հարցականի տակ է դնում իր վստահելիությունն այլեւ հարց է առաջանում, ո՞րն է այս միջնորդության իրական նպատակը, թուլացնել կամ տարածաշրջանից դուրս մղել Ռւոսաստանին, թե՞ իսկապես ԵՄ-ին հետաքրքրում է Հայաստանի եւ Արցախի ժողովրդի բարեկեցությունն ու որ ամենակարեւորն է անվտանգությունը։ Երբեմն դժվար է սրան հավատալը։

-Դե, ես այդպես չեմ կարծում այն առումով, որ ԵՄ-ն նույնպես փորձում է ինչ-որ բան անել, և դիտորդական առաքելությունը դրա վառ օրինակն է, որ կա պարտավորություն, բայց ասեմ նաև, որ Ռուսաստանը կեղտոտ խաղ է խաղում տարածաշրջանում։ 2020 թվականի պատերազմը երբեք չէր լինի, եթե ինչ-որ կերպ Մոսկվան որոշակի կանաչ լույս չվառեր Բաքվին Լեռնային Ղարաբաղի վրա ագրեսիայի համար։ Դա հստակ ակնհայտ է. Այնպես որ, աշխարհաքաղաքական դերակատարներն իրենց շահերից ելնելով միշտ իրենց շախմատն են խաղում։ Ռուսաստանն այդ պահին ուզում էր դաս տալ Հայաստանին և թույլ տալ, որ Ադրբեջանը, որի հետ ի դեպ Ուկրաինա ներխուժման նախօրեին պայմանագիր կնքեց, նորից բռնություն գործադրի։ Ռուսական շատ ամուր գործընկերություն կա նաև Ադրբեջանի հետ։ Ոչ ոք չի կարող ասել, որ գործակցությունը միայն Հայաստանի հետ է։

Ընդհակառակը, կարող եմ ասել, որ կոմերցիոն կապերը, նույնիսկ Ալիևի և Պուտինի ավտորիտար ռեժիմ լինելու նմանությունները ցույց են տալիս, որ կան նաև այդ բնույթի կապեր, և Եվրոպան պետք է տեղյակ լինի այդ մասին։ Ոչ ոք չպետք է կույր լինի՝ որոշելու, որ ինչ-որ կերպ մի կողմում ունենք սպիտակը, մյուս կողմում՝ սևը։ Խնդիրը հասարակության ամենախոցելի հատվածի իրավունքները պաշտպանելն է, պաշտպանելն ինչպես Սյունիքում, այնպես էլ Լեռնային Ղարաբաղում։ Տպավորությունս այնպիսին է, որ Ադրբեջանն այժմ փորձում է ամեն գնով առաջ մղվել, քանի որ համաճարակի հետևանքով առաջացած դժվարությունների հետ կապված ընդհանուր համատեքստն ավելի ձեռնտու է առավելագույն հնարավոր արդյունք ստանալու համար։

Հիմա ժամանակն է, որ դուք գաք և ասեք ոչ, մենք պետք է իսկապես հավասարակշռենք այս փոխանակումը: Սա չի կարող կապիտուլյացիա պարտադրելու փորձ լինել։ Սա ապագայի, Հայաստանի քաղաքացիների հաջորդ սերնդի համար լավ փոխզիջում գտնելու խնդիր է թե՛ Հայաստանում, թե՛ Լեռնային Ղարաբաղում։ Ես իսկապես հավատում եմ, որ մենք, ինչպես քիչ առաջ ասացի, պետք է օգտագործենք մեր տնտեսական և առևտրային լծակները դրան հասնելու համար, քանի որ մենք ամենակարևոր հաճախորդն ենք Բաքվի համար: Եթե մեզ գազ չեն վաճառելու, էլ ինչու են ներդրում արել իրենց խողովակաշարի համար։ Նրանք ցանկանում են պարգևատրվել դրա համար, ուստի մենք պետք է օգտագործենք այս տարրը։

Իսկ ինչ վերաբերում է ապագային, ես իսկապես կոչ եմ անում ԵՄ-ին ուժեղ էներգետիկ և էկոլոգիական անցում կատարել, քանի որ մենք պետք է վերջապես ազատվենք այս կախվածությունից յուրաքանչյուր ավտորիտար ռեժիմից, այլ ոչ միայն Ռուսաստանից: Սա կրկին երկակի ստանդարտների օրինակ է, որը ևս մեկ անգամ խաթարում է մեր վստահելիությունը: «Կանաչ գործարքը» պետք է արդյունավետ լինի նաև նման իրավիճակն ընդունելու համար:

-Հայկական հարցերի վերաբերյալ ձեր սկզբունքային դիրքորոշման պատճառով ոմանք կարող են մտածել, որ դուք ունեք մեծ և ազդեցիկ հայ ընտրազանգված, ինչը չի համապատասխանում իրականությանը: Որն է ձեր դիրքորոշումների հիմքում եղած պատճառը, և ինչպիսի՞ արձագանքներ կան ադրբեջանական կողմից, արդյոք փորձել են կապվել ձեզ։

-Այո, նախկինում փորձել են, մտքերի փոխանակում եմ ունեցել, բայց ինձ համար հարցը պարզ է։ Ես իսկապես հավատում եմ միջազգային իրավունքին. Ես հավատում եմ միջնորդության մշակույթին։ Ես չեմ հավատում ագրեսիայի մշակույթին և միշտ ինձ պարտավորեցնում եմ՝ ինձ դրդելով յուրաքանչյուր զրուցակցի հետ որդեգրել նույն չափանիշը, չեմ սիրում որոշ գործընկերների հետ ունենալ իմ սկզբունքների մեկնաբանություն և նախընտրում եմ դրանց ընդգծված իրականացում առանց մեկնաբանության: Ես դա ադրբեջանցիներին ասել եմ ի սկզբանե։ Ոչինչ չեմ անում ընտրական նպատակներով։ Իտալիայի հայ համայնքը չափազանց ակտիվ է, կարևոր։

Ինչպես միշտ, նրանք լի են ստեղծագործությամբ, լի են մասնակցությամբ Իտալիայի հասարակական կյանքին։ Բայց խոսքը թվով այդքան էլ մեծ համայնքի մասին չէ։ Ես այս ամենն անում եմ, որովհետև հավատում եմ, և չեմ ընդունում ավելի ուժեղի ագրեսիայի մշակույթը, թույլերի նկատմամբ ռազմական, դաժան ուժը: Չեմ կարծում, որ ողջ տարածաշրջանում իրավիճակը կարող է որոշվել զենքի ուժով, քանի որ դա սարսափելի սպիներ է թողնելու, սարսափելի հետևանքներ նաև հաջորդ սերնդի համար, որը կշարունակի մեծանալ ատելության մշակույթի մեջ։

Ադրբեջանը 2020 թվականի դաժան ագրեսիայից հետո հաղթարշավ էր անում, թանգարաններ բացում եւ ես եվրախորհրդարանում առաջիններից էի, որ ասաց ամոթ է տեսնել այս թանգարանները, որոնք նվաստացնում են հայ զինվորին։ Կուզենայի հարթ ճանապարհով բանակցություններ վարվեին դիվանագիտական լուծում գտնելու համար, և դա, իմ կարծիքով, նաև հարգանքի բացակայություն է բոլոր այն մարդկանց նկատմամբ, ովքեր կորցրել են իրենց կյանքը թե՛ վերջին, և թե՛ 90-ականների պատերազմում։ Սա այն ձևը չէ, որ հակամարտությունից հետո պետք է պահվի կայունություն ապահովելու համար, և Եվրոպան ոչ մի կերպ չպետք է մեղսակից լինի կամ թիկունք չդառնա այս իրավիճակին, այլապես մեր բոլոր գործընկերները կկարծեն, որ մենք գործում ենք միայն համաձայն մեր տնտեսական շահերին. Իսկ աշխարհաքաղաքական որևէ դերակատարի համար, որը կցանկանար լինել ճշմարիտ և իրական միջնորդը նման բարդ համատեքստում դա բնավ ցանկալի կեցվածք չէ։

-Իտալիան ԵՄ-ի երրորդ խոշոր տնտեսությունն է, Եվրամիության հիմնադիր հայրը և ՆԱՏՕ-ի անդամ։ Ինչպե՞ս եք տեսնում Հայաստանի և Իտալիայի երկկողմ հարաբերությունները, ըստ ձեզ ինչ փուլում են այդ հարաբերությունները

-Եթե հաշվի առնենք Իտալիայի, այսինքն՝ Հռոմեական կայսրության մշակութային արմատները, մեր հարաբերություններն աներևակայելի ամուր են՝ ոչ թե դարերից այլ հազարամյակներից ի վեր: Իտալիայի հայ համայնքն ունի ավելի քան երկու հազարամյա պատմություն, և ես իսկապես հավատում եմ, որ նրանք լավագույն հնարավոր դեսպաններն են մշակույթի փոխհարաբերությունների և հեռանկարի համար, որը կարող է աճել և զարգանալ այս կապերով, որոնք պատմական են, բայց դրանք պետք է նաեւ թարմացվեն ժամանակակից հարթություններում:

Ճիշտ է, այժմ Հայաստանը տառապում է ընդհանուր տնտեսական համատեքստի դժվարություններից։ Մենք գիտենք, թե ինչ է տեղի ունեցել COVID-ից հետո, հիմա էլ ուկրաինական պատերազմով։ Բայց ճիշտ է նաև, որ ընդհանուր առմամբ հարյուրավոր և հարյուրավոր երիտասարդների կյանքեր են զոհվել պատերազմի ընթացքում։ Ոմանք հաշմանդամ են դարձել, և առողջական ծանր վիճակում են։ Դրա համար ես նաև համագործակցություն սկսեցի՝ դրդեցի Իտալիայի մեր իշխանություններին և իմ որոշ ընկերներին, որոնք վիրաբույժներ են, հնարավոր բուժօգնություն ցուցաբերեն նաև՝ օգնելու այդ մարդկանց վերաինտեգրվել հասարակության մեջ անհրաժեշտ վիրահատությունից և բուժօգնությունից հետո և նրանց վերադարձնել իրենց ընտանիքներ ավելի ընդունելի, հարմար պայմաններում: Սա մի փոքրիկ աղյուս է աշխարհում, որը մենք պետք է միասին մեծացնենք, մեր ֆանտաստիկ ընդհանուր ժառանգությունը նման կոնկրետ գործողությունների կարիք ունի, և ես կշարունակեմ մղել նաև Իտալիային ներդրումներ կատարել Հայաստանում, հավատալ երկրի ապագային տնտեսապես, սոցիալապես և մշակութային առումով:

Մենք պետք է թարմացնենք այս բարեկամությունը և դա կոնկրետ գործողություններով պետք է արվի։ Սա ինձ համար իսկապես կարևոր է, համերաշխությունն ու բարեկամությունը պետք է դրսևորվի իրական գործողություններով, այլ ոչ թե պարզապես հայտարարություններով: Հակառակ դեպքում մենք չենք գնում այն ուղղությամբ, որն անհրաժեշտ է բարեկամության այս հրաշալի պատմությունն ամրապնդելու համար։

-Եվ վերջում, ո՞րն է ձեր ուղերձն Արցախի ժողովրդին, որ արդեն երեք ամիս է շրջափակման մեջ է եւ դժվարին ժամանակներ է ապրում։

-Իմ ուղերձը նրանց այն է, որ այն, ինչ դուք պետք է անեք, չհանձնվելն է: Գիտեմ, որ ձեզ համար չափազանց դժվար է։ Գիտեմ, որ տառապանքները և անվտանգության երաշխիքների բացակայությունը խորացրել են լքվածության զգացումները։ Բայց դուք մենակ չեք։ Միգուցե Եվրամիությունը բավական խիզախ չի եղել որպես ինստիտուտ, բայց այստեղ դուք ունեք շատ ձայներ Եվրախորհրդարանում, ովքեր կշարունակեն ձեր կողքին լինել և կշարունակեն միջազգային եւ եվրոպական մակարդակով ճնշում գործադրել, որպեսզի ձեզ չանտեսեն, աշխարհաքաղաքական շահերի զոհասեղանին չզոհաբերեն, որ ձեզ յուրօրինակ երկրորդ կարգի քաղաքացիներ չհամարեն։ Այս ամենը կանխելու համար մենք ձեր կողքին ենք կանգնելու։ Ես կշարունակեմ խոնարհաբար տալ այն, ինչ կարող եմ՝ ապահովելու համար, որ ձեր ձայնը, ձեր վախը, ձեր կարիքը և ձեր արդարության պահանջը շարունակեն լսելի լինել եվրոպական մակարդակով:

Հարցազրույը՝ Լիլիթ Գասպարյանի