Ի՞նչ գին կվճարի ՆԱՏՕ-ն Էրդողանին հանգստացնելու համար

Չնայած նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի խիստ հայտարարություններին, Թուրքիան, հավանաբար, ի վերջո կանաչ լույս կվառի ՆԱՏՕ Ֆինլանդիայի եւ Շվեդիայի մտնելու համար: Պարզապես դաշինքը նախ պետք է դրա գինը վճարի, գրում է Politico-ն։

Անկարան դեմ է ՆԱՏՕ-ին միանալու երկու սկանդինավյան երկրների հայտերին՝ արգելափակելով անդամակցության գործընթացը։ Թուրք պաշտոնյաները Ֆինլանդիային եւ Շվեդիային մեղադրել են քուրդ «ահաբեկիչներին» աջակցելու մեջ եւ մտահոգություն են հայտնել զենքի արտահանման սահմանափակումների առնչությամբ։

Այնուամենայնիվ, ներկայիս եւ նախկին պաշտոնյաներն ու դիվանագետներն ասում են, որ Թուրքիայի դրդապատճառները, հավանաբար, դուրս են գալիս իրենց քաղաքականությունը փոխելու Ստոկհոլմի եւ Հելսինկիի պարզ ցանկությունից: Էրդողանը երկարատեւ բանակցություններ է վարում ԱՄՆ-ի հետ կործանիչներ գնելու համար։ Նա, հավանաբար, նաեւ ներքին քաղաքական միավորներ վաստակելու հնարավորություն է տեսնում՝ «ահաբեկչության» դեմ իր միջազգային ձեռնամարտի շնորհիվ:

Այժմ դիվանագետները ցանկանում են պարզել, թե ինչը կստիպի Էրդողանին շարժվել տեղից:

«Գինն առայժմ հայտնի չէ, բայց պարզ է, որ այն կլինի»,- ասել է ՆԱՏՕ-ի նախկին ղեկավար Յապ դե Հոոպ Սխեֆերը: Այն դեպքում, երբ Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի ընդլայնմանն աջակցելու փորձ ունի, Էրդողանը զիջումներ ապահովելու համար դաշինքի հիմնական որոշումներն օգտագործելու փորձ ունի:

2009-ին Թուրքիան դեմ էր Անդերս Ֆոգ Ռասմուսենին ՆԱՏՕ-ի բարձրաստիճան պաշտոնի նշանակմանը, սակայն զիջեց միայն բարձր մակարդակի բանակցություններից հետո: Դե Հոպ Սխեֆերը, որն այդ ժամանակ հեռացող գլխավոր քարտուղարն էր, հիշում է ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբամայի մասնակցությամբ գիշերային բանակցությունները:

Ի վերջո, ինչպես ասել է POLITICO դաշինքի նախկին ղեկավարը, Թուրքիան զիջեց եւ «որպես մրցանակ ստացավ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի օգնականի պաշտոնը»։

Ֆինլանդիայի եւ Շվեդիայի հայտերն այժմ Էրդողանին եւս մեկ հնարավորություն են տալիս օգտվելու կոնսենսուսի վրա հիմնված ՆԱՏՕ-ի մոդելից, ինչպես նաեւ համախմբելու իր բազան հաջորդ տարի նախատեսված ընտրություններից առաջ:

Դե Հոպ Սխեֆերն ասել է, որ Թուրքիայի մանեւրների հետեւում գործոնների համադրություն կարող է լինել:

Նախ, նրա խոսքով, դա ներքին քաղաքականություն է։ Էրդողանն իր կոչերը միշտ կառուցել է ահաբեկչության վերաբերյալ կոշտ արտահայտությունների վրա, եւ Քրդստանի աշխատավորական կուսակցությունը (PKK) այս արշավում վաղեմի հակառակորդն է: Թուրքիան, ԱՄՆ-ը եւ ԵՄ-ն PKK-ն համարում են ահաբեկչական կազմակերպություն, թեեւ ԱՄՆ-ում եւ ԵՄ-ում որոշներն այս սահմանումը համարում են հնացած: Էրդողանն, ընդհակառակը, PKK-ն հաճախ օգտագործում է որպես մարտական կոչ:

«Դուք միշտ կարող եք համախմբել բնակչության մեծ հատվածներին՝ կապելով ահաբեկչությունը PKK-ի հետ»,- ասել է նախկին գլխավոր քարտուղարը:

Երկրորդը, Հոպ Սխեֆերի խոսով, այն է, որ Ֆինլանդիայի եւ Շվեդիայի մուտքը «կփոխի քաշի ներքաղաքական հավասարակշռությունը ՆԱՏՕ-ի ներսում, քանի որ դաշինքին միանում են երկու լիարժեք եւ լավ զինված» ժողովրդավարություններ։

Ակնկալվում է, որ Ֆինլանդիան եւ Շվեդիան զգալիորեն կբարձրացնեն ՆԱՏՕ-ի պաշտպանունակությունը։ Ֆինլանդիան կարող է առաջարկել ռազմածովային ուժ Բալթիկ ծովում եւ ներկայություն արկտիկական հյուսիսում, որտեղ Ռուսաստանը իր ազդեցությունը ընդլայնելու հետաքրքրություն է ցուցաբերում: Շվեդիան կարող է պարծենալ առաջադեմ ռազմաօդային ուժերով:

Եւս մի կարեւոր տարր է Թուրքիայի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ շարունակվող լարվածությունը կործանիչների գնման շուրջ։

Տարիներ շարունակ Անկարան եղել է ԱՄՆ պաշտպանական ընկերությունների վստահելի հաճախորդը՝ գնելով տասնյակ F-16 կործանիչներ: Ավելի ուշ Թուրքիան դիմել է ավելի կատարելագործված F-35-երին:

Սակայն հարաբերությունները փչացան 2019 թվականին, երբ Թուրքիան ձեռք բերեց ռուսական արտադրության Ս-400 հրթիռային համակարգ։ Ի պատասխան՝ ԱՄՆ-ն Անկարային հանեց F-35 ծրագրից եւ պատժամիջոցներ սահմանեց Թուրքիայի պաշտպանական արդյունաբերության դեմ։

Այս վեճից հետո Թուրքիան սկսեց դիտարկել ռուսական կործանիչներ գնելու գաղափարը եւ նույնիսկ սեփական ծրագիրը մշակել։ Այնուամենայնիվ, նա նաեւ ձգտում է արդիականացնել իր F-16-ի իր պարկը եւ գնել նոր F-16-եր: Հայտն արդեն մի քանի ամիս Բայդենի վարչակազմի եւ ԱՄՆ Կոնգրեսի դիտարմանն է դրված։

«Այդ գինը շատ հնարավոր է լինի այն, որ ամերիկացիները համաձայնեն վաճառել F-16-ը»,- ասել է դե Հոպ Սխեֆերը:

ԱՄՆ-ը, կարծես, պատրաստ է վճարել այդ գինը: ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը նախապես աջակցել է Թուրքիայի խնդրանքին, որն այժմ քննարկվում է Սպիտակ տան եւ Կոնգրեսի կողմից։

Հելսինկին նույնպես կարծում է, որ Թուրքիայի դիրքորոշումը կարող է կապված լինել ԱՄՆ-ի հետ ներկայիս պայքարի հետ։

«Ֆինլանդիան լավ հարաբերություններ ունի Թուրքիայի հետ, եւ մենք կիսում ենք ահաբեկչության դեմ պայքարի նպատակը»,- ասել է Ֆինլանդիայի բարձրաստիճան պաշտոնյան, որը ցանկացել է անանուն մնալ: «Չեմ կարծում, որ մեր երկկողմ հարաբերություններում խնդիրներ կան։ Թերեւս դա պայմանավորված է ԱՄՆ-ի հետ Թուրքիայի խնդիրներով»։

Այնուամենայնիվ, որոշ վերլուծաբաններ պնդում են, որ Ֆինլանդիայի եւ Շվեդիայի մոտեցումը PKK-ի նկատմամբ մնում է առանցքային թուրքական կառավարության համար: «Մենք չենք կարող լուծել այս խնդիրը»՝ պարզապես հարթելով Վաշինգտոնի եւ Անկարայի միջեւ հարաբերությունները, ասել է նախկին թուրք դիվանագետ Սինան Ուլգենը։

Նա հավելել է, որ դա կարող է նպաստել գործընթացի արագացմանը, սակայն Շվեդիայի որոշումից եւ քրդական խմբավորումների նկատմամբ Ֆինլանդիայի քաղաքականությունից «խուսափելու միջոց չկա»։

Ուլգենի խոսքով՝ Շվեդիայի հետ բանակցությունները, ինչպես սպասվում է, ավելի կոշտ կլինեն, քան Ֆինլանդիայի հետ։ «Շվեդիայից ավելին են սպասում»,- ասել է նա՝ նկատի ունենալով այն, ինչը նա անվանել է «Ստոկհոլմի ավելի մեղմ մոտեցումը PKK-ի գործունեության նկատմամբ»:

Նրա խոսքով, Շվեդիայի կառավարությունը «ստիպված կլինի ցույց տալ, որ փոխել է իր վերաբերմունքը դրա նկատմամբ»։

Շվեդիայի եւ Ֆինլանդիայի պաշտոնատար անձինք հայտարարել են, որ բաց են Թուրքիայի հետ երկխոսության համար: Իսկ ողջ դաշինքի բարձրաստիճան դեմքերը պնդում են, որ Հելսինկիի եւ Ստոկհոլմի անդամակցության շուրջ կոնսենսուս կգտնվի։