Պատերազմում պարտություն կրելուց հետո Հայաստանի սուբյեկտայնության աստիճանն այնքան է իջել, որ սխալ կլինի խոսել անկախ, ինքնուրույն քաղաքականության մասին․ Գարիկ Քեռյան. Tert.am

Քաղաքագետ Գարիկ Քեռյանի խոսքով՝ Հայաստանն այսօր հասել է սահմանային այս իրավիճակին, քանի որ ինչպես նախկինում, այնպես էլ հիմա, չի ունեցել քաղաքական իշխանություն, պետական ղեկավար մարդիկ, որոնք իրենցից մի քանի տարի առաջ նայեին, կանխատեսեին կամ հասկանային, թե իրենց ինչ է պետք։

Նա Tert.am-ի հետ զրույցում նման դիտարկում արեց՝ անդրադառնալով Հայաստանի շուրջ տեղի ունեցող զարգացումներին՝ ՀՀ տարածքից ադրբեջանական զորքերի չհեռանալուն, ՀԱՊԿ-Հայաստան հարաբերություններում առկա ճգնաժամին։

«Հայաստանի երեք ղեկավարներն էլ՝ առաջին, երկրորդ, երրորդ նախագահները և ներկա վարչապետը երբևիցե չեն ասել այն մասին, որ ԼՂԻՄ-ի շուրջ եղած տարածքները մնան Հայաստանին։ Դրանք միշտ բանակցային գործընթացում քննարկվել են որպես փոխզիջումային տարբերակ, որ դրանք զիջվելու են, որ Ղարաբաղի կարգավիճակը ճանաչվի։ Շատ լավ։ Եթե Դուք մի ամբողջ 26 տարում բանակցում էիք, ասում էիք, որ ԼՂԻՄ-ի շուրջ եղած տարածքների դիմաց ստանալու էիք Ղարաբաղի կարգավիճակ, մեկը չկա՞ր, որ հարց տար, որ դրանից հետո ինչպե՞ս է լինելու հայ-ադրբեջանական սահմանը։ Բացարձակապես անփութություն, անտարբերություն, անհեռատեսություն և պետական մտածելակերպի բացակայություն»,- ասաց նա։

Նա նկատեց, թե ստացվում է, որ Հայաստանի սահմանների 20 տոկոսն է միջազգայնորեն ֆիքսված։ «Պետությունը, եթե սահման չունենա, միջպետական համաձայնագրերով դա կցված չլինի, ո՞ւմն է պետք։ Պետության հատկանիշներն են՝ առաջինը՝ տարածքը, երկրորդը՝ բնակչությունը, հետո այլ հատկանիշներն են գալիս»,- նշեց նա։

Անդրադառնալով Հայաստան-ՀԱՊԿ հարաբերություներում առկա ճգնաժամին, նրան, որ ՀԱՊԿ-ը համարժեք չի գնահատում ՀՀ տարածք ներխուժած ադրբեջանական զինված ուժերի գործողությունները, Հայաստանն էլ դրա վերաբերյալ իր դժգոհություններն է հայտնում հրապարակային, Գարիկ Քեռյանը նշեց, որ այդ ամենի հիմքում կան խորքային պատճառներ։

«Սա միայն ջրի երեսին երևացող մի փոքր իրողությունն է, որտեղ շատ լուրջ քաղաքական գործընթաց կա։ Այստեղ երևում է Ռուսաստանի քաղաքական վեկտորը հետխորհրդային տարածքում։ Իսկ դրա բովանդակությունը հետևյալն է․ անել ամեն ինչ, որ հետխորհրդային երկրները, բացառությամբ մերձբալթյանների, բերվեն նորացված եվրասիական ռազմաքաղաքական և տնտեսական ինտեգրացիոն կառույց և այդպես հասնել հետխորհրդային տարածքում ռուսական ազդեցության վրականգնմանը»,- ասաց նա՝ նկատելով, որ եթե այդ քաղաքականությունը մեզ համար հասկանալի է, ապա պետք է նկատենք, որ ՀԱՊԿ-ն էլ մեծամասամբ Ռուսաստան է։

Ռուսաստանն էլ, ըստ նրա, չի ցանկանում որևէ կերպ, «խրտնեցնել» Ադրբեջանին։ «Այսօր շատ սուր պայքար կա Ադրբեջանի համար Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև։ Թուրքիան իր ոտքը մտցրել է Հարավային Կովկաս, Ադրբեջանին գցել է իր տիրապետության տակ և այս հարցում, կարծես թե, հաղթել է Ռուսաստանին։ Վերջինս էլ ցանկանում է հետ բերել Ադրբեջանին, հանել նրան Թուրքիայի տիրապետության տակից։ Եվ պատկերացրեք այն իրավիճակում, երբ կա «մեկ ազգ, երկու պետություն» կոնցեպտը, երբ Էրդողանն ու Ալիևը քաղաքական ամուսնություն են ձևակերպել, այս պարագայում Ադրբեջանին պոկելը, պարտադրելը Թուրքիայից ամուսնալուծվելը, շատ բարդ խնդիր է։ Այս իրավիճակում սահմանային մի քանի մետր տարածքի, մի քարի, թփի, Սև լճի կեսի համար Ռուսաստանը չի ցանկանա բորբոքել Ադրբեջան թշնամությունը»,- ասաց նա։

Նրա դիտարկմամբ՝ ինքը հասկանում է, որ միշտ չէ, որ Ռուսաստանի քաղաքականությունը պետք է լինի հայանպաստ, այն առաջին հերթին պետք է բխի Ռուսաստանի պետական, ազգային շահերից, իսկ այն այսօր թելադրում է, որ Ռուսաստանն ամեն ինչ պետք է անի Ադրբեջանի սիրտը գրավելու համար։

Նա նաև պատահական չհամարեց, որ այսօր քննարկում կա Ադրբեջանին ՀԱՊԿ-ում պաշտոնական գործընկերոջ կարգավիճակ տալու մասին։ «Ադրբեջանն էլ պաշտոնապես հայտարարել է, որ ինքը դեմ չէ ՀԱՊԿ-ում դիտորդի կարգավիճակ ստանալուն»,- ասաց նա։

Դիտարկմանը, թե կա նաև հայտարարություն, որ ՀԱՊԿ-ի պաշտոնական գործընկերոջ կարգավիճակ ստանալու նկատմամբ հետաքրքրություն է դրսևորել նաև Հայաստանի նկատմամբ ոչ բարեկամական տրամադրված Պակիստանը, Գարիկ Քեռյանը պատասխանեց՝ դա ցույց է տալիս Ռուսաստանի րոպեական շահերի հետևից ընկնելը։

«Արևմուտքը պատժամիջոցներ է կիրառում Ռուսաստանի նկատմամբ։ Հակառակ Արևմուտքի՝ Ռուսաստանն ինչ «ժեխ» ասես հավաքում է իր ազդեցության գոտի։ Հիմա էլ խոսք է գնում Պակիստանի մասին, առանց հասկանալու, որ Պակիստանին Ռուսաստանի ազդեցության գոտի տանելու յուրաքանչյուր քայլ թշնամաբար է ընդունվելու Չինաստանի և Հնդկաստանի կողմից»,- ասաց նա։

Անդրադառնալով արդեն Հայաստանի ներկայիս իշխանությունների՝ ստեղծված իրավիճակից դուրս գալուն, քաղաքագետը նշեց, որ Ղարաբաղյան հակամարտությունը Հայաստանին զրկել էր անկախ արտաքին քաղաքականություն վարելու հնարավորությունից։

«Մենք խոսել ենք, որ կոմպլեմենտար ենք, կոմպլեմենտար չենք, ռուսամետ ենք, արևմտամետ ենք, բայց երբ խոսքը հասնում է մեր անկախ, սուվերեն արտաքին քաղաքականությանը, տեսնում ենք, որ շատ բան չունենք։ Դա հասկանալի է, օբյեկտիվ է, որևէ մեկին չեմ մեղադրում, որովհետև մենք ունեցել ենք հակամարտություն և զրկել ենք մեզ արտաքին քաղաքական քայլեր անելու հաճույքից, որպեսզի, վերջապես, Ղարաբաղի հարցը լուծենք։ Իսկ պատերազմում պարտություն կրելուց հետո Հայաստանի սուբյեկտայնության աստիճանն այնքան է իջել, որ խոսելը անկախ, ինքնուրույն քաղաքականության մասին, սխալ կլինի, ինձ թվում է՝ անհնար է։ Որպես պարտված երկիր Հայաստանն ունակ է անել մի բան․ որքան հնարավոր է օգտագործել Ռուսաստանի հետ համագործակցությունը, համոզել նրան անել այնպիսի քայլեր, որ Հայաստանը կարողանա տնտեսապես և ռազմականապես վերականգնվել։ Եթե ռազմականապես վերականգնվել չստացվի, գոնե այնպիսի անվտանգային միջավայրում հայտնվի, որ Հայաստանի և Արցախի գոյությանը սպառնալիքները չլինեն։ Սա ներկայիս գերակա արտաքին քաղաքական խնդիրն է։ Եղան պահեր, որ 2018 թվականի հեղափոխությունից հետո տաք գլուխներն աքլորացան, բայց հետո շատ արագ կերպով, երբ պատերազմ եղավ, նրանք հասկացան, թե ով ով է»,- ասաց նա։