openDemocracy. բրիտանական ընկերությունը շահույթ է ստացել Լեռնային Ղարաբաղում վերջին պատերազմից

Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունն աջակցել է լեռնաարդյունաբերական ընկերությանը, որը պետք է շահույթ ստանար Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ վերջին պատերազմից, գրում է openDemocracy-ն:

«Բաքվում Մեծ Բրիտանիայի դեսպանատունն օգնություն է առաջարկել Anglo Asian Mining-ին այն բանից հետո, երբ դիվանագետներն իմացել են, որ ընկերությունը մտադիր է հասանելիություն ստանալ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում եւ այլ հարակից շրջաններում օգտակար հանածոների արդյունահանման կոնցեսիաներին:

Ադրբեջանում Մեծ Բրիտանիայի դեսպան Ջեյմս Շարփը հանդիպել է Anglo Asian-ի հետ հակամարտության թեժ շրջանում: Հանդիպումից հետո Anglo Asian-ը նրան էլեկտրոնային նամակ է ուղարկել, որում տեղեկություն է պարունակվում Լեռնային Ղարաբաղում եւ հարակից տարածքներում ոսկու հանքավայրերի մասին:

Ավելի ուշ դեսպանատան ներկայացուցիչներն առաջարկել են հարցը բարձրացնել Ադրբեջանի պետական լեռնաարդյունաբերական ընկերության հետ հանդիպման ժամանակ:

Anglo Asian-ի եւ դեսպանատան միջեւ բարեկամական հարաբերությունների պատմության մասին հայտնի է դարձել էլեկտրոնային նամակագրությունից հետո: Բրիտանական կառավարությունը խմբագրել է դրանք՝ հրաժարվելով բացահայտել դրանց լրիվ բովանդակությունը, քանի որ այդպիսով վնաս կհասցվեր ոչ միայն ընկերությանը, այլ նաեւ Ադրբեջանի, Հայաստանի եւ Մեծ Բրիտանիայի միջազգային հարաբերություններին:

«Մեծ Բրիտանիան բազմիցս հայտարարել է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը վերջնական դադարեցնելու նպատակով սատարում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին: Ողջ տարածաշրջանում բարեկեցության մակարդակի բարձրացումը հակամարտության կայուն կարգավորման կարեւոր մասն է»,-ասվում է արտաքին գործերի նախարարության հայտարարության մեջ:

2020 թվականի նոյեմբերին ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարը զգուշացրել է հնարավոր ռազմական հանցանքների մասին եւ նոր հաղորդագրություններ են ստացվել կոշտ վերաբերմունքի մասին, ներառյալ՝ Հայաստանի խաղաղ բնակիչների արտադատական մահապատիժ, գերեվարում: Բաքվում կան հայ ռազմագերիներ, եւ նրանք անմարդկային վերաբերմունքի են արժանանում:

«Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը չկարողացավ ապացուցել, որ գլոբալ առեւտրին ձգտումը կարող է հակասել մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցով իր պարտավորություններին»,-ասում է բիզնեսի եւ մարդու իրավունքների հարցերով ռեսուրսային կենտրոնի մենեջեր Թոմ Ուիլսը:

openDemocracy-ին Anglo Asian-ում նշել են, որ Մեծ Բրիտանիայի դեսպանատունը որեւէ աջակցություն չի ցուցաբերում՝ բացի սովորական դեսպանատան պարտավորություններից:

Իր կայքում եւ տարբեր գովազդային նյութերում Anglo Asian-ը պնդում է, որ Ադրբեջանը «քաղաքականապես կայուն դեմոկրատիա է մարդու իրավունքների ոլորտում լավ համբավով»:

Ադրբեջանի ոսկու արդյունահանման ոլորտը հետապնդվում է քավոր-սանահերության մեջ մեղադրանքներով: 2012 թվականին ադրբեջանցի լրագրողները հայտնել են, որ երկրի կառավորությունը ոսկու հանքերում մասնաբաժինը տվել է նախագահ Իլհամ Ալիեւի դուստրերին:

Հակամարտության սրման ֆոնին Բաքվում Մեծ Բրիտանիայի դեսպանատունը թարմացրել է շփումները Anglo Asian Mining-ի հետ, որը փորձում էր հանգստացնել ներդրողներին՝ կապված օպերացիաների վրա պատերազմի ազդեցության առնչությամբ նրանց մտահոգությունների հետ:

Դեսպանատան խնդրանքով հոկտեմբերի 14-ին Anglo Asian ընկերությունը պաշտոնական անձանց թարմացված տեղեկություն է հրապարակել: Էլեկտրոնային նամակում, որի մեծ մասը խմբագրվել է, Anglo Asian-ը խնդրել է հանդիպել դեսպանատան աշխատակցի կամ դեսպան Շարփի հետ:

Զանգելանում (Կովսական) գտնվում է ոսկու հանքավայր, որտեղ Anglo Asian-ն ունի բացառիկ իրավունքի հետախուզության եւ մշակման համար, եւ որն ավելի վաղ պատկանում էր Շվեյցարիայից հայ գործարարին:

Հոկտեմբերի 27-ին Anglo Asian-ը իր ներդրողների համար թարմացված տեղեկություն է հրապարակել Ադրբեջանի կողմից Զանգելանի «ազատագրման» մասին՝ հավելելով, որ այդ հատվածի զարգացման հարցով բանակցություններ է վարում Ադրբեջանի կառավարության հետ:

Երկու օր անց Շարփը հանդիպել է Anglo Asian-ի հետ:

Ընկերությունը openDemocracy-ին հայտնել է նաեւ, որ «կարճաժամկետ» այց է կատարել Զանգելան, սակայն այժմ հասանելիություն չունի Լեռնային Ղարաբաղում եւ Քելբաջարում (Քարվաճառ) հանքերի նկատմամբ:

Նոյեմբերի 10-ին Հայաստանն ու Ադրբեջանը վերջին հաշվով հրադադարի մասին համաձայնագիր ստորագրեցին Ռուսաստանի միջնորդությամբ:Քանի որ մի քանի շաբաթ անց Ադրբեջանի՝ հրադադարը պահպանելու հարցով կասկածներ առաջացան, նոյեմբերի 26-ին սոցցանցերում կադրեր տարածվեցին, որոնցում երեւում է, որ ադրբեջանական զորքերը կենտրոնացած են Սոթքում:

Կադրերի հայտնվելուց հետո Anglo Asian-ը Մեծ Բրիտանիայի դեսպանին թարմացված տեղեկություն է ուղարկել իր գործունեության մասին: Էլեկտրոնային նամակը կրկին խմբագրվել է:

Նոյեմբերյան զինադադարից հետո Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ պետական ​​նոր սահմանների գծանշման շուրջ վեճերը հիմնականում մնացին չլուծված: 2021-ի մայիսին Ադրբեջանի ներխուժումը Հայաստանի տարածք ռազմական առճակատման պատճառ դարձավ, որի արդյունքում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի` Ֆրանսիայի եւ ԱՄՆ-ի համանախագահները կոչ արեցին ադրբեջանական զորքերը դուրս բերել: Հետագայում տեղի ունեցած միջադեպերը վերջերս են գրանցվել Ադրբեջանի կողմից վերահսկվող Քելբաջարի շրջանի եւ Հայաստանի սահմանին:

Anglo Asian-ի թարմացումը Սոթքի սահմանի հարցով ընկերության դեսպանի ուղարկած «Anglo Asian եւ հնարավորությունների երկիր» վերնագրով էլ. նամակի մաս էր կազմում: Նամակների շղթան գրեթե ամբողջությամբ խմբագրվել է միջազգային հարաբերությունների համատեքստում: Դեսպանի երկար նամակի միայն երկու տող էր բացահայտվել: «Կարծում եմ ՝ հիանալի կլիներ, եթե Anglo Asian-ն աջակցեր ինձ… Աավելի մանրամասն տեղեկատվություն կփոխանցեմ»:

Երկու օր անց Anglo Asian-ը համաձայնեց հովանավորել թագուհու ամենամյա ֆլագմանային ծննդյան միջոցառումն դեսպանատանը, որը տեղի ունեցավ այս շաբաթ, չնայած անհասկանալի է` արդյոք դա կապված էր դեսպանի Anglo Asian նամակի հետ, ասել է openDemocracy-ին ասել է, որ տարիներ շարունակ հովանավորել է միջոցառումը:

1997 թվականին Anglo Asian-ը գործարքի մեջ է մտել Ադրբեջանի կառավարության հետ` արեւմտյան Ադրբեջանում եւ Հայաստանի կողմից վերահսկվող այլ վիճելի տարածքներում հանքային ռեսուրսների յուրացման համար: Պայմանագրի հիմքում ընկած էին 1990-ականներին Ադրբեջանում նավթային բումի ընթացքում օտարերկրյա ընկերությունների հետ կնքված պայմանագրերը:

«Այն ժամանակ դա դիտվում էր որպես ամերիկյան ներդրում»,- ասում է Ադրբեջանում ԱՄՆ նախկին դեսպան Ռիչարդ Կաուսլարիչը (1994-1997), որը մասնակցում էր ստորագրման արարողությանը, որի ժամանակ Նախագահ Հեյդար Ալիեւը` ներկայիս նախագահի հայրը, ողջունեց համաձայնագիրը Anglo Asian-ի հետ` որպես կարեւոր իրադարձություն ԱՄՆ-ի եւ Ադրբեջանի տնտեսական հարաբերությունների մեջ: Գործարքը ստորագրած ընկերությունը գրանցված էր ԱՄՆ Դելավեր նահանգում: «ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության տեսակետից լավ գաղափար էր թվում ավելի շատ ներդրումներ ներգրավել Ադրբեջան էներգետիկ ոլորտից դուրս»,- շարունակել է Կաուզլարիչը:

Գործարքը մասամբ կնքված էր Նյու Հեմփշիրի նախկին նահանգապետ Ջոն Սունունուի եւ Նախագահ Ջորջ Բուշի աշխատակազմի ղեկավար Ջոն Սունունուի ջանքերի շնորհիվ` ԱՄՆ-ի լավ կապերով շատ քաղաքական գործիչներից մեկը, ով Ադրբեջան է եկել ներդրումների հնարավորություններ որոնելու համար: Սունունուն շարունակում է մնալ Anglo Asian-ի հիմնական բաժնետերը:

Նա գործընկերական հարաբերություններ է հաստատել իրանական ծագմամբ գործարար Ռեզա Վազիրիի հետ, որն այդ ժամանակ փոխըմբռնման հուշագիր ուներ Ադրբեջանի կառավարության հետ: Վազիրին ամերիկ-ադրբեջանական առեւտրային պալատի համանախագահն էր, որը լոբբիստական ​​գործունեություն է իրականացնում Ադրբեջանի առեւտրային շահերի համար Վաշինգտոնում: Նա այժմ Anglo Asian-ի գլխավոր գործադիր տնօրենն ու խոշոր բաժնետերն է:

Ընկերության մեկ այլ գործադիր տնօրեն Ռեզա Վազիրին նկարագրել է որպես Նախագահ Իլհամ Ալիեւի «անձնական ընկերը»: Վազիրիի մուտքը Ադրբեջանի իշխող էլիտային բացահայտվել էր էլ. նամակներում, որոնք հրապարակվել էին 2016-ին:

2021-ի հունվարին Բաքվում Բրիտանիայի դեսպանության ներկայացուցիչները հանդիպեցին Ադրբեջանի պետական ​​AzerGold լեռնահանքային ընկերության ներկայացուցիչների հետ` քննարկելու բրիտանական ընկերությունների հետ համագործակցության հնարավոր ուղիները:

Այդ հանդիպումից առաջ դեսպանատան ներկայացուցիչը նամակ էր գրել Anglo Asian-ին` ընկերության անունից խնդրելով լուռ բարձրաձայնել AzerGold-ի հետ կապված խնդիրներ կամ հարցերը: Անգլիայի Ասիայի դեսպանատանն ուղարկած պատասխանը խմբագրվել է միջազգային հարաբերությունների պատճառներով:

Պետական վիճակագրության համաձայն` Մեծ Բրիտանիան շարունակում է մնալ ամենամեծ ներդրողն Ադրբեջանում: Բրիտանիայի կապերը Ադրբեջանի հետ հիմնված են բրիտանական անդրազգային ընկերությունների ներգրավման վրա, ինչպիսին են BP-ն, երկրի գերակշռող նավթագազային հատվածում:
Անցյալ ամիս Նախագահ Ալիեւը բաքվում ընդունեց Բրիտանիայի արտահանման քարտուղար Գրեմ Ստյուարտին: Հանդիպմանը Ալիեւն ասել էր, որ բրիտանական ֆիրմաներն «առաջին արտասահմանյան ընկերություններից են, ովքեր մեզ հետ աշխատել են ազատագրված տարածքները վերակառուցելու համար»:

Eurasianet-ը հայտնել է, որ Ադրբեջանը բազմամիլիոնանոց պայմանագիր է կնքել բրիտանացի ճարտարապետ Chapman Taylor-ի հետ` Շուշի քաղաքի վերակառուցման գլխավոր հատակագիծը մշակելու համար, որը նախկինում գտնվում էր Հայաստանի վերահսկողության տակ:
Միացյալ Թագավորության կառավարությունը վերջերս թարմացրել էր Ադրբեջանում իր արտասահմանյան բիզնեսի ռիսկերի պաշտոնական ուղեցույցը` ներառելով դրանում տեղեկատվությունը «նոր ազատագրված տարածքների» «հսկայական ներուժի» մասին այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են վերականգնվող էներգիան, գյուղատնտեսությունը, զբոսաշրջությունը եւ հանքարդյունաբերությունը:

«Կառավարությունն իր գործն է անում` բանակցություններ է վարում նոր առեւտրային գործարքների հետ, համագործակցում է առեւտրի համաշխարհային կազմակերպության հետ եւ գումարներ է ծախսում արտասահմանում բրիտանական բիզնեսի շահերի խթանման համար, դրան շտապ ռազմավարություն է անհրաժեշտ, որը պարզ կդարձնի, որ մարդու իրավունքներն ավելի կարեւոր են, քան բրիտանական կորպորացիաների շահույթով,- ասել է Թոմ Ուիլսը Բիզնեսի եւ մարդու իրավունքների ռեսուրսային կենտրոնից»: