Չնայած ԱՄՆ-ը Թուրքիային դիտարկում է տարածաշրջանում որպես ՌԴ-ը սահմանափակող գործոն, բայց շահագրգռված չէ, որ այն նաև ներգրավվի Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում․ Ռ․ Սաֆրաստյան

ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, թուրքագետ Ռուբեն Սաֆաստյանի խոսքով՝ թուրքական քաղաքական շրջանակները մեծ հույս ունեն Բրյուսելում առաջիկայում սպասվող Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի և ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի հանդիպումից։ Նա Tert.am-ի հետ զրույցում նկատեց, որ թուրք-ամերիկյան հարաբերությունները վերջին շրջանում գտնվում են զարգացման ամենացածր մակարդակի վրա։

«Թուրքական կողմի համար ամենակարևորը այդ հանդիպումից ԱՄՆ-ի հետ հարաբերությունների բարելավումն է։ Բայց դժվար է ասել, թե արդյոք այդ հանդիպումը բեկումնային կլինի թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների տեսանկյունից։ Ես նկատի ունեմ, որ դժվար կլինի կարգավորել այն բազմաթիվ խնդիրները, որոնք կան թուրք-ամերիկյան հարաբերություններում։ Ամեն դեպքում թուրքական կողմը վերջին ամիսներին բավական մեծ ջանքեր է գործադրում, որ հարաբերությունները կարգավորվեն»,- ասաց նա։

Հիշեցնենք, որ հունիսի 14-ին Բրյուսելում՝ ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում նախատեսվում է ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի և Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հանդիպումը, որի օրակարգում առանցքայինը երկու երկրների միջև առկա տարաձայնությունների քննարկումն է լինելու։ Այս մասին հայտարարել էր ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենը:

«Այն, որ մեր միջև տարաձայնություններ կան, գաղտնիք չէ: Թուրքիան իրեն չի դրսևորում այնպես, ինչպես պետք է որ վարվեր՝ որպես ՆԱՏՕ-ի գծով դաշնակից: Մենք գոհ կլինեինք, եթե Թուրքիան ետ քաշեր իր նավերը ջրային այն տարածքներից, որոնք Կիպրոսը համարում է իր բացառիկ տնտեսական գոտու մաս է համարում, և դադարեցներ այդ հատվածներում այժմ կատարվող հորատման աշխատանքները»,- ասել էր Բլինկենը:

Ռուբեն Սաֆրաստյանի խոսքով՝ չնայած երկու երկրների հարաբերություններւմ շատ կարևոր խնդիրներ կան քննարկվելիք, սակայն չի կարելի բացառել, որ քննարկում կլինի նաև մեզ վերաբերող խնդիրների վերաբերյալ։

Նա նկատեց, որ ԱՄՆ-ի մասնավորապես ներկայիս նախագահ Ջո Բայդենի համար Թուրքիան կարևոր է նախևառաջ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների համատեքստում։ «Ռուս-ամերիկյան հարաբերություններն այս շրջանում հիմնականում սրված են։ Այս առումով է, որ Թուրքիան, չնայած ԱՄՆ-ի հետ ունեցած խնդիրներին, ընկալվում է որպես ՆԱՏՕ-ի անդամ, այս տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի դաշնակից, որը սահմանափակում է Ռուսաստանի ազդեցությունը»,- ասաց նա։

Մյուս կողմից, ըստ նրա, նկատելի է, որ ԱՄՆ-ը հիմա ցանկություն ունի ներգրավվելու ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի աշխատաքներում։ «Մենք տեսնում ենք որոշակի ակտիվություն ԱՄՆ-ի կողմից։ Եթե նշածս գործընթացները փորձենք համադրել, ապա կստացվի, որ ամերիկացիները շահագրգռված են, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն ավելի ակտիվանա, և որ իրենք լինեն դերակատարը, այլ ոչ թե, օրինակ Թուրքիան։ Չնայած Թուրքիային դիտարկում են տարածաշրջանում որպես Ռուսաստանը սահմանափակող գործոններից մեկը, բայց մյուս կողմից շահագրգռված չեն, որ Թուրքիան նաև ներգրավվի Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում։ Այս վերջին մոտեցումը մեզ համար դրական է, քանի որ գիտենք, որ դեռ Արցախի կարգավիճակի հարցը լուծված չէ, և դրա վերբերյալ քննարկումները պետք լինեն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակներում»,- ասաց նա։

Խոսելով ընդհանրապես թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների ապագայի մասին՝ Ռուբեն Սաֆրաստյանը նկատեց՝ դրանք փոխվել են։ «Ժամանակակից Թուրքիան նախկինին նման չէ․ այնպիսի պետություն էր, որ գոնե ձևականորեն ձգտում էր արևտյան արժեքները։ Իսկ այսօրվա Թուրքիան իսլամական արժեքները գերադասող երկիր է։ Իսկ դա ԱՄՆ-ի համար Թուրքայի դերը նվազեցնում է, այն արդեն ամերիկյան քաղաքական էլիտայի համար չի ընկալվում որպես իրենց համամոլորկային առաքելության դաշնակիցը։ Իսկ հատկապես Բայդենը հայտարարել է, որ իր գործունեության կարևոր ուղղություններից է համարում ժողովրդավարական արժեքների պաշտպանությունը և տարածումն աշխարհում»,- ասաց նա։

Թուրքագետի նկատառմամբ՝ մյուս կողմից էլ այն իրողությունները, որ կան Մերձավոր Արևելքում, ամերիկացիներին ստիպում են Թուրքիային վերաբերել բավականին մեղմ, աչքերը կոծել այն հանգամանքի վրա, որ այստեղ իսլամական արժեքներն են ուժեղանում։

«Բայց եթե մեկ այլ հարթության մեջ խնդիրը նայենք, մենք կտեսնենք ամերիկյան քաղաքականության կիզակետը տեղափոխվելու է դեպի Արևելք՝ դեպի Խաղաղ օվկիանոսի շրջան, կապված նրա հետ, որ գնալով Չինաստանն է ամերիկացիների համար անհանգստություն առաջացնողը։ Դա նշանակում է, որ Մերձավոր Արևելքի և համապատասխանաբար Թուրքիայի ազդեցությունն է ԱՄՆ-ի համար պակասում»,- ասաց նա՝ այս համատեքստում նկատելով, որ դա էր պատճառը, որ Բայդենը կարողացավ իրեն թույլ տալ «շքեղությունը»՝ ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունըմինչդեռ մյուս նախագաները չկարողացան։

Առավել մանրամասն՝ սկզբնաղբյուրում: