Կայացած մարդկանց դեֆիցիտը․ ո՞րն է նախրային բնազդների «հակաթույնը». «Առավոտ»

«Առավոտ» թերթը գրում է.

«Վերջերս գործընկերոջս հոդվածի տակ կրկին կարդացի «դու քո պիցցան կեր» ոճի մեկնաբանությունների շարքը, և կրկին համոզվեցի, որ մենք ապրում ենք հետ-ճշմարտության (post-truth) դարաշրջանում: Դա մի իրավիճակ է, երբ իրականության հանդեպ մարդկանց վերաբերմունքը, նրանց ընկալումներն ու էմոցիաներն ավելի կարևոր են, քան բուն իրականությունը:

Այդպիսի մի իրավիճակի հաճախ ենք հանդիպում ամերիկյան սերիալներում, երբ փաստաբանն ասում է իր վստահորդ ամբաստանյալին՝ կարևոր չէ՝ դու կատարե՞լ ես քեզ մեղսագրվող հանցագործությունը, թե ոչ, կարևոր է, թե ո՞ր վարկածին են հավատալու երդվյալ ատենակալները: Եթե քաղաքացիներին (քաղաքականության մեջ) կամ տվյալ ապրանքը սպառողներին (առևտրում) համարենք դատավճիռ կայացնող «երդվյալ ատենակալներ», ապա կարող ենք պնդել, որ այս դեպքում էլ կարևոր չէ, ինչ է կատարվում իրականում, կարևոր է, թե ինչպիսի հույզեր է առաջացնում այդ իրականության մատուցումը:

Իսկ մատուցման ձևն ամբողջությամբ քարոզիչների ձեռքում է: Խոսքը հենց քարոզիչների մասին է, ոչ թե լրագրողների, որովհետև իսկական լրագրողը միշտ փորձում է սպառողին մոտեցնել իրականությանը, ոչ թե արթնացնել պատվիրատուների համար ձեռնտու հույզերը: Վերցնենք հետ-ճշմարտության այսօրվա ամենացայտուն օրինակներից մեկը, որն անմիջականորեն առնչվում է «պիցցայակերության» մեղադրանքի հետ: Բանաձևը հնչում է այսպես. «Նրանք, ովքեր քննադատում են ներկայիս կառավարությունը, երազում են, որ նախկինում երկիրը թալանած գող-ավազակները վերադառնան իշխանության»: Պնդում, որ ենթակա չէ որևէ տրամաբանական կամ փաստական վերլուծության: Բայց հիշենք, որ բացարձակապես կարևոր չէ, թե ինչ աղերս ունի իրականության հետ նման մեղադրանքը, կարևոր է, որ դրան հավատում են տասնյակ հազարավոր մարդիկ:

Եթե մեկը ֆեյսբուքում գրի, որ կառավարությունն այս կամ այն հարցում սխալվում է, տակը 10-ից 100 հոգի անկեղծորեն կամ հրահանգված կկրկնեն «պիցցայի» վերաբերյալ մոգական «մանտրան»՝ իր բոլոր տարբերակներով, և կգործի մեծամասնության էֆեկտը: Մարդիկ սովորաբար վախենում են մնալ փոքրամասնության մեջ, և պետք է լինել ամբողջությամբ կայացած ու ինքնաբավ՝ այս իրավիճակում սեփական տեսակետը պնդելու համար: Չկայացածներն իրենց կարծիքն այլևս չեն հրապարակի: Հետ-ճշմարտությունն, այդպիսով, կստանա ամբողջական և անվերապահ իշխանություն:

Խնդիրը, հետևաբար, ոչ թե դեմագոգների և պոպուլիստների առկայությունն է, ոչ էլ այն զանգվածն է, որն ապրում է «հետ-ճշմարտության» թմբիրի մեջ: Խնդիրն, ի վերջո, ինքնաբավ, կայացած մարդկանց դեֆիցիտի մեջ է: Ինչպե՞ս անել, որ նման մարդկանց թիվը հնարավորինս մեծանա, ո՞րն է նախրային բնազդների «հակաթույնը»: Էլի ստիպված եմ կրկնել՝ գիտելիքը, կրթությունը»,-գրում է թերթը։

Նյութն ամբողջությամբ կարդացեք թերթի այսօրվա համարում։