Այս տարի նշվում է Շուշանիկ Կուրկինյանի ծննդյան 145 ամյակը

Հայկական մշակույթի ակունքները գալիս են դեռևս հայկական ցեղային միությունների ու պետական կազմավորումների ժամանակներից: Դրանք մեզ ծանոթ են ոչ միայն պահպանված առասպելներից և կրոնական հավատալիքներից, այլև պեղումների նյութերից: Մշակույթի ճյուղերն են լեզուն, գրականությունը, ճարտարապետությունը, քանդակագործությունը, նկարչությունը, երաժշտարվեստն ու պարարվեստը, թատրոնն ու կինոն և այլն:

Պատմական հանգամանքների բերումով հայկական մշակությը ձևավորվել ու զարգացել է ոչ միայն բուն Հայաստանում, այլև Սփյուռքում: Հայաստանում մինչև օրս մնացել են մշակութային ոլորտներ, գործիչներ ու օջախներ, որոնք պահպանում ու տարածում են ինչպես տեղի, այնպես էլ օտարազգի մշակույթի ավանդույթները, թե մեր, այնպես էլ արտերկրում:

Խոսենք հայ մշակութային երախտավորներից հայ բանաստեղծուհի Շուշանիկ Կուրղինյանի մասին: Այս տարի նշվում է նրա ծննդյան 145 ամյակը:

Շուշանիկ Հարությունի Կուրղինյանը (Փոպոլճյան) ծնվել է 1876-ին օգոստոսի 18 (30), , Ալեքսանդրապոլում: Սովորել է ծննդավայրի Արղության օրիորդաց դպրոցում, ռուսական պրոգիմնազիայում։ 1893 թվականին մտել է հնչակյան կուսակցության շարքերը, մի քանի աղջիկների հետ կազմել առաջին հնչակ օրիորդաց խումբը։ Կուրղինյանը հասարակական ակտիվ աշխատանք է տարել Կովկասի հայության շրջանում. հայտնի է եղել նրա հիմնադրված ակումբը Վլադիկավկազում։ Նրա անունով փողոց, դպրոց և գրադարան կա Գյումրիում։ Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա համայնքում Կուրղինյանի անունով փողոց և նրբանցք կա։

Առաջին բանաստեղծությունը տպագրել է «Տարազ»–ում, 1899 թվականին, առաջին պատմվածքը՝ «Աղբյուր»–ում, 1900 թվականին։ Հ. Հակոբյանի հետ դարձավ հայ պրոլետարական պոեզիայի հիմնադիրը։ Եթե Կուրղինյանի առաջին շրջանի ստեղծագործություններում որոշակիորեն զգացվում է Հովհաննես Հովհաննիսյանի, Հովհաննես Թումանյանի, Ավետիք Իսահակյանի ազդեցությունը, ապա հետագայում հեղափոխական պայքարը նոր որակ է հաղորդում նրա պոեզիային, նպաստում ստեղծագործական անհատականության ձևավորմանն ու հաստատմանը:

1907 թվականին լույս է տեսել Կուրղինյանի առաջին՝ «Արշալույսի ղողանջներ» ժողովածուն, որի մի շարք բանաստեղծություններ նոր, ինքնատիպ խոսք էին 20-րդ դարի հայ ազգային պոեզիայում՝ բարձր գաղափարայնությամբ, խավարի ու բռնության դեմ ծառացող ոգով։

Նրա պոեզիան բարձր է գնահատել ժամանակի գրական–քննադատական միտքը։ Ալեքսանդր Մյասնիկյանը, Կուրղինյանին համեմատելով իտալուհի Ադա Նեգրիի հետ, ընդգծել է հայ բանաստեղծուհու հետևողական հեղափոխականությունը, անդավաճան նվիրվածությունը բանվոր դասակարգի պայքարին։ Կուրղինյանի ստեղծագործության էջերից մեկը նվիրված է կանանց իրավունքների պաշտպանությանը հայ իրականության մեջ («Մենք էլ միանանք», «Արծվի սերը», «Ինձ մի սիրիր», «Մի՞թե», «Դերձակուհին», «Գաղթական կինը» և այլն)։ Կուրղինյանը գրել է նաև պիեսներ («Կարմիր խաչը», «Ոսկե ձկնիկը», «Ջրաղացպան», «Այրված սիրտը»), որոնք չեն բեմադրվել։Ետհոկտեմբերյան շրջանում, 1917–1922 թվականներին, Կուրղինյանը ստեղծել է Հոկտեմբերյան հեղափոխության հաղթանակը փառաբանող, նորի զգացողությամբ, աշխատանքային պաթոսով համակված մի շարք երգեր [«Նոր օրեր», «Մաղթանք», «Ողջույն քեզ», «Մահը» (նվիրված Վ. Ի. Լենինին), «Կարմիրներ» և այլն]։ Կուրղինյանը հասարակական ակտիվ աշխատանք է տարել Կովկասի հայության շրջանում, հայտնի է եղել նրա հիմնադրած ակումբը (Ս.տեփան Շահումյանի անվան) Վլադիկավկազում։

1921 թվականին տեղափոխվել է Սովետական Հայաստան։ Հեղինակ է մի շարք երկերի, որոնցից են՝ Հատընտիր, Յերեւան, 1939, 68 էջ, Երկերի ժողովածու, Երևան, 1947, 548 էջ,բանաստեղծություններ, Երևան, 1971, 180 էջ,Հատընտիր, Երևան, 1978, 364 էջ,Բանաստեղծություններ: Արձակ էջեր: Պիեսներ: Նամակներ, Երևան, 1981, 236 էջ,Կուրղինյան Շուշանիկ, Արազի Մովսես, Հակոբյան Հակոբ, Երկեր, Երևան, 1982, էջ 197-358: Նրա մասին հոդվածներ են տպագրվել նաև պարբերական մամուլում: Դրանցից է հայ արձակագիր, գրականագետ, պրոֆեսոր , ԽՍՀՄ գրողների միության , ԽՄԿԿ անդամ Հովիկ Մելիքյանի Երբ ձևականորեն են տպագրում կլասիկ հեղինակին (գրախոսություն Շուշանիկ Կուրղինյանի «Բանաստեղծություններ» (1947) գրքի մասին) «Գրական թերթ»-ի 1948, № 4-ի տպագրված նյութը:

Սիրված բանաստեղծուհին մահացել է 1927 թվականի նոյեմբերի 24-ին Երևանում: Երևանի Շենգավիթ վարչական շրջանի թիվ 17 գրադարանը կոչվում է Շուշանիկ Կուրղինյանի անունով, որը հիմնադրվել է 1939 թվականին:

Եվ ահա կապված սրա հետ խոսենք մի շատ հետաքրքիր ու յուրահատուկ միջոցառման մասին, որը կազմակերպել էին հայ արվեստասեր ու գրքասեր հասարակության և գրականագետների սիրված մշակութային օջախներից մեկում:

Այսպիսով՝ ս․ թ․ մարտի 6-ին Եղիշե Չարենցի անվան Գրականության և արվեստի թանգարանում բացվեց ժամանակավոր ցուցադրություն՝ նվիրված սիրված մտավորականին ու բանաստեղծուհու 145-ամյա հոբելյանին։

Այստեղ էին հավաքվել տարբեր սերունդների ներկայացուցիչներ, մտավորականներ ու գրականագետներ՝ մասնակցելու այս գեղեցիկ նախաձեռնությանը: Այս գեղեցիկ ցերեկույթի հյուրերի շարքում էին Արցախի Հանրապետության Հադրութի շրջանից ժամանած պատանիները: Նրանց ուղեկցում էր համանուն շրջանի Մանկապատանեկան ստեղծագործական կենտրոնի տնօրեն Իրա Թամրազյանը: Շրջելով ցուցափեղկերի կողքով պատանիներն այնպիսի ոգևորություն ապրեցին, կարծես նորովի էին բացահայտում սիրված բանաստեղծուհուն ու նրա ստեղծագործական աշխարհը: Միջոցառման ժամանակ բացման խոսքով հանդես եկավ թանգարանի տնօրեն Կարո Վարդանյանը:

Բացելով միջոցառումը նա խոսեց ներկայացրեց սիրված բանաստեղծուհուն, ինչպես նաև խոսեց ցուցադրության մասին: Ցուցադրությունը ներառում է բանաստեղծուհու կյանքին և ստեղծագործությանն առնչվող փաստաթղթեր, ձեռագրեր, նրա դիմանկար-ներից, ինչպես նաև լուսանկարներ և անձնական իրեր։Այս գեղեցիկ միջոցառումը նվիրված էր գարնանային գեղեցիկ տոներից մեկին՝ կանանց օրվան: Ցուցադրության բացմանը հաջորդեց գեղեցիկ համերգը:

Համերգի բացումն, ինչպես նաև կատարողներին ներկայացրեց Հայաստանի Պատմության թանգարանի զարգացման գծով փոխտնօրեն Արուսյակ Ղազարյանը:Այստեղ անզուգական կատարումներով հանդես եկան Պաշտպանության նախարարության երգի պարի համույթի մենակատարներից Գևորգ Մարգարյանը և Հայաստանի ժողովրդական ու գուսանական երգի պետական անսամբլի մեներգիչ ու դուդուկահար Վահե Համբարձումյանը: Համերգի վերջում կազմակերպիչներին ու մասնակիցներին ուղղված շնորհակալական ելույթներով հանդես եկան Իռա Թամրազյանն ու Կարո Վարդանյանը՝ հույս հայտնելով պահպանել հայ մշակույթն ու նրա դարավոր ավանդույթները:

Գարիկ Ավետիսյան

Լուսանկարները Սիրարփի Կարապետյանի