Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում․ Ստանիսլավ Տարասովը՝ Մերձավոր Արևելքում Ֆրանսիայի և Թուրքիայի միջև ազդեցության պայքարի մասին

Ռուսական Regnum լրատվական գործակալությունը հրապարակել է հոդված, որում հեղինակը՝ կովկասագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Ստանիսլավ Տարասովը, անդրադարձ է կատարել Մերձավոր Արևելքում Ֆրանսիայի քաղաքականությանը, տարածաշրջանում ազդեցության տարածման համար Թուրքիայի հետ մրցակցությանն ու ենթադրյալ հակաթուրքական ճամբարի ստեղծմանը։

Ստորև ներկայացնում ենք հեղինակի հոդվածը։

Անկարան մեծ հույս ուներ, որ կհրավիրվի Աթենքի համաժողովին, որին հրավիրված էին Կիպրոսը, Ֆրանսիան, Եգիպտոսը, Սաուդյան Արաբիան, Բահրեյնը և Արաբական Միացյալ Էմիրությունները: Ավելին, ավելի վաղ նա ինքն էր կոչ անում՝ Արևելյան Միջերկրական ծովի ճգնաժամից ելք գտնելու համար միջազգային գիտաժողով հրավիրել:

Սկզբում ամեն ինչ լավ էր: Հունվարի 25-ին, գրեթե հնգամյա ընդմիջումից հետո, Հունաստանի և Թուրքիայի միջև վերսկսվեցին այսպես կոչված նախնական շփումները: Բանակցությունների իրական բովանդակությունը պաշտոնապես չի ներկայացվել, սակայն հունական կողմը պնդել է, որ միայն ծովային գոտիների սահմանազատման հարցն է քննարկվել: Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը նամակ է ուղարկել իր թուրք գործընկեր Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին և առաջարկել պահպանել «կառուցողական երկխոսությունը»: Բացի այդ, ՄԱԿ-ի նախաձեռնությամբ, նախատեսվում է մարտին Կիպրոսի խնդրի շուրջ ոչ պաշտոնական շփումներ անցկացնել: Եվ հանկարծ խափանում տեղի ունեցավ։ Նրանք որոշեցին գործընթացից դուրս թողնել Թուրքիան, չնայած, կարծես թե, սուր խնդիրները լուծելու ջանքերը համակարգելու հարցում նախադրյալներ էին ձևավորվում: Փոխարենը նրանք ընդունել են թեզ, որը դատապարտում է Թուրքիայի` տարածաշրջանում խաղաղությունն ու անվտանգությունը խարխլող ապօրինի գործողություններն Արևելյան Միջերկրական ծովում: Ըստ թուրքական որոշ աղբյուրների, Վաշինգտոնը միջամտել է իրադարձությունների ընթացքին, փորձելով կանխել՝ Թուրքիայի արտաքին նոր քաղաքական հայեցակարգում Անկարայի` ԵՄ-ից կառչելու հնարավորությունը՝ այդպիսով արգելափակելով դրական օրակարգը, որը Բրյուսելը փորձում է ստեղծել Թուրքիայի հետ»:

Հետևաբար, Աթենքում կազմակերպված հանդիպումն ավելի շատ՝ ամերիկյան նոր վարչակազմի հետ փոխգործակցություն սկսելու նպատակ ուներ: «Պատահական չէ, – գրում է թուրքական Daily Sabah-ը, – որ Անկարան մեղադրում է Հունաստանին ու Ֆրանսիային, ինչպես նաև Պարսից ծոցի որոշ երկրներին՝ «հակաթուրքական դաշինք ստեղծելու» համար: Եթե այո, ապա ո՞վ կարող է դրանում գլխավոր դեր խաղալ: Դժվար թե դա Հունաստանը լինի, որն աշխարհաքաղաքական լայն շրջանակում տարածաշրջանային քաղաքականություն վարելու համար անհրաժեշտ ռեսուրսներ չունի: Ակնհայտ է, որ առաջնագծում Ֆրանսիան է։ Ըստ Le Figaro-ի, «Ֆրանսիան պատրաստ է փրկել Եվրոպայի պատիվը, չնայած մինչ վերջերս նա ռազմավարական հավակնություններ չուներ Մերձավոր Արևելքում և հետ էր մնում ամերիկյան շահերից»: Միայն համեմատաբար վերջերս, երբ աշխարհի այս տարածաշրջանում ԱՄՆ–ի ազդեցության թուլացումն ակնհայտ դարձավ բոլորի համար, Փարիզում մարդիկ սկսեցին հիշել տարածաշրջանում ֆրանսիացիների ներկայության հարուստ պատմությունը՝ Նապոլեոն Բոնապարտի եգիպտական արշավը (1798 - 1801), 19-րդ դարում գաղութային մրցակցությունը, սեփական մանդատային տարածքները՝ 1920-ից 1930-ական թվականներին:

1956 թվականի Սուեզի ճգնաժամից հետո Փարիզը ստիպված եղավ զոհաբերել իր ամենալուրջ հավակնությունները Մերձավոր Արևելքի պետությունների նկատմամբ և վերասահմանել նրանց հետ հաղորդակցության ձևաչափը: Փորձագետների կարծիքով, այս որոնումը շարունակվում է նաև այսօր, երբ ֆրանսիական դիվանագիտության ուժը փորձարկվում է տարբեր իրադարձությունների միջոցով, որոնց կենտրոնում Մերձավոր Արևելքն է: Սակայն իրականում Ֆրանսիան չի փորձել «հեռանալ», այլ փորձել է Եվրամիության հարավային թևում հիմք ձեռք բերել ոչ ֆորմալ առաջնորդի դերում՝ իրեն համարելով Եվրոպայի և Մերձավոր Արևելքի երկրների միջև կամուրջ: Այս պահին Ֆրանսիան հանդես չի գալիս որպես Մերձավոր Արևելքի հիմնական եվրոպական գործընկեր, և նրա կողմից «եվրո-միջերկրածովյան-մերձարևելյան» նախագծերի վերաբերյալ որևէ միավորող կոչ չի հնչում: Հակառակ սրան Փարիզը ձգտում է պահպանել իր ներկայությունն այն երկրներում, որտեղ դեռևս ներուժ ունի ինքնուրույն հանդես գալու՝ ինչպես օրինակ Լիբիայում, Լիբանանում, Ալժիրում, Արևմտյան Աֆրիկայում, Մարոկկոյում, Թունիսում և Եգիպտոսում: Այնուամենայնիվ, ֆրանսիայի հզորությունը լիովին անբավարար է իրական ուժ լինելու համար՝ օրինակ Արևելյան Միջերկրական ծովում և Սիրիայում, որտեղ այն սահմանափակ հնարավորություններ ունի՝ իրավիճակը լուծելու համար, ինչպես նաև «իրանական դոսյեում»:

Փաստ է, որ Փարիզը Մերձավոր Արևելքում ԱՄՆ-ից բացի այլ դաշնակից չունի: Այն չի կարողանա Թուրքիայի հետ անկախ քաղաքականություն կառուցել։ Ֆրանսիան չի թաքցնում իր պատմական նախանձը տարածաշրջանում Անկարայի ակտիվ քաղաքականության նկատմամբ, որը բոլորին ստիպում է իր շուրջը պտտվել: Թուրքիային սպառնացող վտանգն այն է, որ Ֆրանսիայի պոտենցիալ քաղաքականությունը կարող է Մեծ Մերձավոր Արևելքում պետական սահմանների վերանայման խնդիր ստեղծել, իսկ քրդերը կարող են նոր դիվանագիտական խաղի հերթական գլուխկոտրուկը դառնալ: Պատահական չէ, որ Թուրքիայի քաղաքական շրջանակները պարբերաբար մատնանշում են՝ Օսմանյան կայսրության բաժանման մասին 100 տարի առաջ հաստատված պայմանագրերը: Թուրքիայի նախկին տարածքում տեղի ունեցած բազմաթիվ արյունալի բախումները բազմաթիվ մասնագետների ստիպում են վերադառնալ պատմական աղբյուրներին՝ տարածաշրջանը «վառոդի տակառի» վերածելու պատճառները որոնելու համար: Այստեղից էլ գալիս են բազմաթիվ կանխատեսումներ Սիրիայի, Լիբանանի, Լիբիայի և նույնիսկ Թուրքիայի փլուզման վերաբերյալ: Ֆրանսիացի պատմաբաններից մեկի խոսքով, Բրիտանիան և Ֆրանսիան պատասխանատու են տարածաշրջանում տեղի ունեցածի համար` «մենք կառուցեցինք Մերձավոր Արևելքը, մենք այն կկործանենք»:

Առայժմ Փարիզը նախընտրում է գործել եվրոպական համայնքի կողմից առաջ քաշված նախաձեռնությունների շրջանակներում՝ վախենալով հակասել Միացյալ Նահանգների շահերին: Այնուամենայնիվ, Ֆրանսիայի արտաքին քաղաքականությունը Մերձավոր Արևելքում վերափոխվում է, և դա շատ զգալի է: Այն ներդրվում է աշխարհաքաղաքական ոլորտի նոր իրողության մեջ, որը ձևավորվում է Մերձավոր Արևելքում՝ Ջո Բայդենի նախագահությամբ «նոր աշխարհակարգի» ձևավորման համատեքստում: Այնպես որ, Թուրքիան նույնպես ստիպված է բարդ և նույնիսկ պատմական արտաքին քաղաքական խնդիրներ լուծել: