Կամ իշխանության մաս կազմող գործիչները պետք է խոսեն, կամ կիսեն Փաշինյանի հետ ճակատագրական սխալի պատասխանատվությունը. Էլինար Վարդանյան

«Այլընտրանքային նախագծեր խմբի» անդամ Էլինար Վարդանյանը հրապարակել է «Սխալի պատասխանատվություն» վերտառությամբ հոդվածը, որում անդրադառնում է պատերազմի նման ելքի պատասխանատուներին:

Հոդվածում մասնավորապես նշվում է.

«ՀՀ Զինված ուժերի Գլխավոր Շտաբի պետ գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանը հայտնել է, որ դեռևս հունիսին Անվտանգության խորհրդի նիստում ասել է, որ Ադրբեջանի և Թուրքիայի «ռազմական ներուժին Հայաստանը չի կարող արդյունավետ դիմակայել և անհրաժեշտ է քաղաքական ու դիվանագիտական ողջ ներուժը ուղղել պատերազմից խուսափելուն կամ գոնե այն հետաձգելուն»: Օնիկ Գասպարյանի այս նախազգուշացումը անտեսվել է իշխանությունների կողմից, այնպես, ինչպես անտեսվում էր բազմաթիվ հանրային գործիչների նախազգուշացումներն ու ահազանգերը։ Հայաստանն ուներ, ըստ էության, բացարձակ ավանտյուրիստ իշխանություն։

Բազմաթիվ իշխանական գործիչներ այն ժամանակ հանդես եկան կիսագրագետ վերլուծություններով, իսկ երբեմն էլ «Բա ու՞ր է ձեր պատերազմը» ցինիզմի հասնող արտահայտություններով։

Արդեն պատերազմի չորրորդ օրը` անվտանգության խորհրդի նիստի ժամանակ Օնիկ Գասպարյանը ներկայացրել է մեր կորուստները և ստեղծված իրադրության վերաբերյալ զինված ուժերի գնահատականը` նշելով, որ երկու-երեք օրվա ընթացքում անհրաժեշտ է միջոցներ ձեռնարկել պատերազմը կանգնեցնելու համար.«Հակառակ դեպքում, այս ինտենսիվությամբ վարվող մարտական գործողությունների պարագայում մեր ռեսուրսները սեղմ ժամկետում կսպառվեն և յուրաքանչյուր հաջորդ օրերի ընթացքում կունենանք բանակցային գործընթացի համար ավելի ոչ բարենպաստ պայմաններ»:

Խոսքը սեպտեմբերի 30-ի Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի ունեցած Անվտանգության խորհրդի արտահերթ նիստի մասին է։ Նիստին, բացի ԱԽ անդամներից՝ ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյան, փոխվարչապետեր Տիգրան Ավինյան, Մհեր Գրիգորյան, ՊՆ այն ժամանակվա նախարար Դավիթ Տոնոյան, ԱԳ նախկին նախարար Զոհրաբ Մնացականյան, ԱԱԾ նախկին տնօրեն Արգիշտի Քյարամյան, Ոստիկանության պետ Վահե Ղազարյան, մասնակցել են նաև ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը, Ազգային ժողովի նախագահ Արարատ Միրզոյանը, վարչապետի աշխատակազմի ղեկավար Էդուարդ Աղաջանյանը, Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Սուրեն Պապիկյանը և Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարար Հակոբ Արշակյանը։

Անվտանգության նիստին հաջորդեցին Նիկոլ Փաշինյանի էմոցիոնալ կոչերը՝ հայրենիքի համար կենաց ու մահու կռիվ տալու, իրենց հետ պատահաբար ունեցած սաղավարտն ու զրահաբաճկոնը տանելու, հակառակորդի ողնաշարը կոտրելու վերաբերյալ։ Եվ սա այն դեպքում, երբ Զինված ուժերի Գլխավոր Շտաբի պետը զգուշացրել էր, որ երկու-երեք օրվա ընթացքում անհրաժեշտ է միջոցներ ձեռնարկել պատերազմը կանգնեցնելու համար։

Ինչ էին մտածում Անվտանգության խորհրդի նիստի մասնակիցները, երբ լսում էին վարչապետի իրավիճակին ոչ համարժեք կոչերը, ինչու էին լռում նիստին ներկա անվտանգության խորհրդի անդամները, ԱԺ նախագահը, նախարարները։ Ինչու են լռում հիմա։ Կամ նրանք պետք է խոսեն, կամ հավասար կիսեն Փաշինյանի պատասխանատվությունը՝ հազարավոր զոհերի, հանձնված հայրենիքի համար։ Կիսեն պատասխանատվությունը այն բանի համար, որ գիտեին, որ երիտասարդներին ուղարկում են 100 տոկոսանոց մահվան, մի կռվի, որի մասին երկրի թիվ 1զինվորականը այլ պատկերացում ուներ, գիտեին, որ երիտասարդների ճակատագիրն արդեն իսկ որոշված է։

Ըստ Օնիկ Գասպարյանի՝ նմանատիպ գնահատականներ նա բազմաթիվ անգամ ներկայացրել է նաև վարչապետի հետ շուրջօրյա աշխատանքի ընթացքում, ինչպես նաև Անվտանգության խորհրդի այլ նիստերում:

Գիտեին, արդյոք, այս նույն մարդիկ, որ Ռուսաստանը լուծման տարբերակներ է առաջարկում, որոնք անհամեմատ ավելի լավն էին, քան այն կապիտուլացիայի համաձայնագիրը, որ ի վերջո ստորագրեց Փաշինյանը։ Գիտեին, արդյոք, որ դեռ 10 օր առաջ, 20 օր առաջ, 30 օր առաջ պակաս ծանր որոշման իրատեսական այլընտրանք կար։ Բայց նախընտրեցին կեղծիք, մանիպուլյացիա, սուտ ու զոհեր։ Այս քայլը պատճառ դարձավ բազմաթիվ նոր զոհերի և տարածքային կորուստների։ Ինչպիսին է եղել նրանց դիրքորոշումը, ինչու չեն խոսում այդ մասին, թե իրենք էլ էին մտածում, որ հասարակության կողմից չեն հասկացվի, և հազարավոր երիտասարդների ուղարկում էին մահվան հետ կռվի, որ իրենց չմեղադրեն։ Եթե չգիտեին դա ուրիշ հարց է,այդ դեպքում այսօր պետք է խոսեն, եթե գիտեին՝ ու լռել են ու հիմա էլ լռում են, ապա՝ իրենց վրա վերցնում են հազարավոր երիտասարդների արյունը և մնացած կորուստների բեռը։

Կամ այս մարդիկ պեռք է խոսեն, կամ կիսեն Փաշինյանի հետ ճակատագրական սխալի պատմական պատասխանատվությունը։

Օնիկ Գասպարյանի բացահայտումներից, Պուտինի հնչեցրած հոկտեմբերի 19-20-ի հնարավորության մասին իմանալուց հետո ծագում է մի շատ կարևոր հարց՝ երբ Վազգեն Մանուկյանը հանդես եկավ իր հայտնի հայտարարությամբ՝ կառավարության հրաժարականի և ողջ իշխանությունը կամավոր, առանց ցնցումների բանակին հանձնելու, Արցախի հետ միասնական Պաշտպանության կոմիտե կազմակերպելու անհրաժեշտության մասին, ինչու դուք ձայն չհանեցինք։ Չէ որ դուք գիտեիք, որ դրանով հնարավոր կլինի այլ ընթացք ստանալ և խուսափել ամենօրյա մահերից ու կորուստներից։

Փոխարենը ՊՆ ու ԳՇ հանդես եկան համատեղ հայտարարությամբ, որում խստորեն դատապարտեցին ՀՀ քաղաքական ղեկավարության և Զինված ուժերի միջև հակասություններ սերմանելու որոշ քաղաքական շրջանակների փորձերը, հայտնեցին զինված ուժերի հավատարմությունը օրենքով նախատեսված աստիճանակարգությանը, և հաստատեցին ՀՀ Գերագույն հրամանատարի, Կառավարության և պաշտպանության նախարարի հրամաններն ու որոշումները անվերապահորեն կատարելու պատրաստակամությունը, իսկ քաղաքական և մերձքաղաքական շրջանակներին կոչ արեցին զերծ մնալ պառակտիչ հայտարարություններից և գործողություններից:

Իսկ Ն. Փաշինյանը միացրեց ֆեյքերի բանդան ու խաղաց բանից անտեղյակ հասարակության հույզերի վրա։ Իսկ եթե այլ մոտեցում լիներ, պատկերացնո՞ւմ եք՝ քանի հազար մարդ կփրկվեր, քանի հազար վիրավոր քիչ կունենայինք, և որքան նվազ կլինեին տարածքային կորուստները։