Ղարաբաղը չճանաչելու փաստը, այդ թվում՝ Հայաստանի կողմից, արտացոլվել է իրադարձությունների ընթացքի վրա. Պատերազմից կարելի էր խուսափել, եթե ընդունվեր 5+2 բանաձևը դեռ 2013-ին. Պուտին
Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը խոստովանել է, որ չի հասկացել՝ ինչու է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հրաժարվել խաղաղ փախստականներին Շուշի քաղաք վերադարձնելու Ադրբեջանի պայմանին, հաղորդում է ՏԱՍՍ-ը:
Պուտինի խոսքով՝ Շուշիի հարցը ծագել էր այդ հակամարտության, այդ ճգնաժամի ընթացքում: «Հոկտեմբերի 19-20-ին ես հեռախոսազրույցներ եմ ունեցել ինչպես նախագահ Ալիեւի, այնպես էլ վարչապետ Փաշինյանի հետ: Այդ ժամանակ Ադրբեջանի զինված ուժերը վերահսկողություն էին սահմանել Ղարաբաղի հարավային մասի մի շարք տարածքների վրա,-պատմել է Ռուսաստանի նախագահը:-Ընդհանուր առմամբ, ինձ հաջողվել էր համոզել նախագահ Ալիեւին, որ կարելի է դադարեցնել մարտական գործողությունները, սակայն նրա կողմից պարտադիր պայման էր փախստականների վերադարձը, այդ թվում՝ քաղաք Շուշի»:
«Ինձ համար անսպասելիորեն մեր հայ գործընկերների դիրքորոշումը ձևակերպված էր այնպես, որ դա նրանց համար անընդունել էր, եւ վարչապետ Փաշինյանն ինձ ուղիղ ասել էր, որ դրանում սպառնալիք է տեսնում Հայաստանի եւ Ղարաբաղի համար: Ինձ համար այժմ նույնպես անհասկանալի է՝ ինչն էր այդ սպառնալիքը՝ նկատի ունենալով, որ ենթադրվում էր խաղաղ քաղաքացիների վերադարձը, երբ պետք է հայկական կողմը հսկողություն սահմաներ Ղարաբաղի տվյալ տարածքում, ներառյալ՝ Շուշիում, եւ նկատի չունենալով մեր խաղաղապահների ներկայությունը»,-նշել է Պուտինը: «Ինձ վարչապետն այդ ժամանակ ասել էր. «Ոչ, չենք կարող դա ընդունել, մենք կպայքարենք, կպատերազմենք»: Այդ պատճառով նրա հասցեին արված ինչ-որ դավաճանության մասին հայտարարություններն անհիմն են,-համոզված է Պուտինը: «Խնդիրն այլ է՝ ճիշտ էր, թե սխալ, բայց այդ հարցում խոսք անգամ չէր կարող գնալ ինչ-որ դավաճանության մասին»,-համոզված է ՌԴ նախագահը:
Ըստ Վ. Պուտինի՝ Ղարաբաղը չճանաչելու փաստը, այդ թվում՝ Հայաստանի կողմից, զգալի հետք է թողել իրադարձությունների ընթացքի և դրա ընկալման վրա:
«Ինչ վերաբերում է ճանաչմանը, Ղարաբաղի՝ որպես անկախ, ինքնուրույն պետության չճանաչումը, այստեղ կարող է տարբեր գնահատական ստանալ, սակայն դա, անկասկած, էական գործոն էր, այդ թվում՝ վերջերս ավարտված (հուսով եմ) արյունալի հակամարտության դեպքում: Քանի որ Ղարաբաղը չճանաչելու փաստը, այդ թվում՝ Հայաստանի կողմից, զգալի հետք է թողել իրադարձությունների ընթացքի եւ դրա ընկալման վրա»,-նշել է Ռուսաստանի առաջնորդը:
«Այս հարցում պետք է ուղիղ խոսել. ժամանակին, Վրաստանի նախկին ղեկավարության, անշուշտ, հանցավոր գործողություններից հետո, նկատի ունեմ Հարավային Օսեթիայում խաղաղապահների ուղղությամբ հարվածներ հասցնելը, Ռուսաստանը ճանաչել է Հարավային Օսեթիայի եւ Աբխազիայի անկախությունը: Մենք ճանաչել ենք, որ արդարացի էր Ղրիմի ժողովրդի կամարտահայտումը եւ այնտեղ ապրող մարդկանց ձգտումը վերամիավորվել Ռուսաստանի հետ: Մենք ընդառաջել ենք մարդկանց, մենք բացահայտ կերպով ենք դա արել»,-հիշեցրել է Պուտինը: «Ինչ-որ մեկին կարող է դուր չգալ, ինչ-որ մեկին՝ հակառակը, սակայն մենք արել ենք դա՝ մարդկանց շահերից ելնելով, որոնք ապրում են այնտեղ, եւ ամբողջ Ռուսաստանի շահերից ելնելով, եւ մենք ձգտում ենք ուղիղ խոսել այդ մասին»,-հայտարարել է նա:
Ռուսաստանի նախագահը ուշադրությունը սեւեռել է առ այն, որ «Ղարաբաղի նկատմամբ դա չի արվել, եւ դա էապես, իհարկե, ազդել է այնտեղ տեղի ունեցած իրադարձությունների վրա»:
Պուտինը ևս մեկ անգամ շեշտել է՝ Ղարաբաղում վերջնական կարգավորմանը մոտեցել ենք մի քանի անգամ, պատերազմից կարելի էր խուսափել, եթե այժմյան պայմանավորվածությունները ավելի վաղ ձեռք բերվեին:
Նրա խոսքով, Ղարաբաղում պատերազմից կարելի էր խուսափել, եթե ընդունվեին իրավիճակի կարգավորման առաջարկները, որոնք մշակվել էին դեռ 2013-ին:
«2013 թվականին Ռուսաստանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում ձեւակերպեց պայմաններ, որոնց, մեր կարծիքով, եւ դրանով, ի դեպ, Մինսկի խմբի բոլոր մասնակիցները, ներառյալ համանախագահները, իսկ դրանք, հիշեցնում եմ, որ Ռուսաստանը, Ֆրանսիան եւ ԱՄՆ-ն են, համաձայնեցին եւ աջակցեցին»,- ասել է Պուտինը՝ «Ռոսիա 24» հեռուստաընկերության եթերում:
Ռուսաստանի նախագահը հիշեցրել է այն դրույթները, որոնք ընկած էին առաջարկությունների հիմքում՝ Հայաստանի կողմից վերահսկվող հինգ շրջանների վերադարձ, իսկ այնուհետեւ երկու լրացուցիչ շրջանների, միջանցքի ստեղծում, որը կկապեր Ղարաբաղը եւ Հայաստանը, Ղարաբաղի ստատուս-քվոյի ճանաչում՝ առանց դրա վերջնական կարգավիճակի ամրագրման, երկու կողմերից փախստականների վերադարձ:
«Իմ կարծիքով, սա հարցի լուծում կլիներ: Ցավոք, մենք մի քանի անգամ մոտեցել ենք վերջնական լուծմանը... Իմ կարծիքով, եթե մեզ հաջողվեր պայմանավորվածությունների ձեռք բերել, պատերազմ չէր լինի: Ես այժմ էլ դրանում լիովին համոզված եմ»,- ասել է Պուտինը:
«Ես արդեն ասացի, որ ամսի 19-20-ը մի շարք հեռախոսազրույցներ եմ ունեցել ինչպես նախագահ Ալիեւի, այնպես էլ վարչապետ Փաշինյանի հետ: Ընդհանուր առմամբ, ինձ թվում էր, որ մենք գրեթե համաձայնության ենք եկել ռազմական գործողությունների դադարեցման վերաբերյալ: Բայց չստացվեց, համաձայնություն չեղավ, ցավոք»: