Ալիևը զգալիորեն թուրքական ազդեցության տիրույթում է, իշխանափոխության դեպքում շատ հավանական է, որ Բաքվում լինի իշխանություն, որն ավելի շատ է թուրքական ազդեցության տակ․ թուրքագետ

Թուրքիա-Ադրբեջան հարաբերությունների, վերջին շրջանում Թուրքիայի վարած քաղաքականության վերաբերյալ Tert.am-ը զրուցել է թուրքագետ Գևորգ Պետրոսյանի հետ:

- Եթե Ադրբեջանը պատերազմում շոշափելի հաղթանակներ չապահովվի, հնարավո՞ր է Թուրքիաի հարաբերություններն Ադրբեջանի հետ սրվեն:

- Թուրքիան և Ադրբեջանը կապված են բազմաթիվ թելերով։ Կարծում եմ՝ պատերազմի առաջին իսկ օրվանից Թուրքիան խոշոր քայլերով մեծացրեց իր ազդեցությունն Ադրբեջանում, ընդ որում, ամենատարբեր և ամենակարևոր ոլորտներում, ասել է, թե Թուրքիայի ազդեցությունը շեշտակի աճեց, հետևաբար՝ նաև սա չի լինելու դասական իմաստով պարտություն միայն Բաքվի համար։ Ակնհայտ է, որ այս պատերազմում Թուրքիան ևս զգալի ներդրում է ունեցել և ամբողջական աջակցություն ցուցաբերել Բաքվին՝ ռազմականից՝ դիվանագիտական, քարոզչականից՝ նյութական։ Յուրաքանչյուր օր բերում է Ադրբեջանում թուրքական ազդեցության աճին՝ կլինի ռազմաքաղաքական ուղղությամբ, թե հասարակության մակարդակով։ Հետևաբար՝ պարտությունը չի լինի միայն ադրբեջանական։ Արդեն հիմա Իլհամ Ալիևը թուրքական զգալի ազդեցության տիրույթում է, իսկ հնարավոր իշխանափոխության դեպքում առավել հավանական է, որ էլ ավելի մեծ չափերով թուրքական ազդեցության տակ գտնվող իշխանություն լինի Բաքվում։ Այս տեսանկյունից առավել հավանական է ոչ թե հարաբերությունների լարում, այլ թուրքական ավելի մեծ ներկայություն Ադրբեջանում։

- Ֆրանսիան պաշտոնապես արգելեց «Գորշ գայլեր»-ի գործունեությունը, ի՞նչ հետևանքներ դա կարող է ունենալ, հնարավո՞ր է, որ Եվրոպայում էլ ավելի լարվածություն առաջանա, եթե նրանց հանդեպ կոնկրետ քայլեր ձեռնարկվեն:

- Նախ, «Գորշ գայլեր»-ը մեզ մոտ ընկալվում են փոքր-ինչ առասպելականացված, գերագնահատված։ Այո, անցյալ դարի երկրորդ կեսին «Գորշ գայլերը» լուրջ ուժ էին ներկայացնում, սակայն մեր օրերում այս կազմակերպությունը շարունակ վերափոխվում է։ Ընդ որում, Ֆրանսիայի այս քայլը նույնպես չպետք է գերագնահատել, նախ՝ «Գորշ գայլերը» գերազանցապես Թուրքիայում կենտրոնացած կազմակերպություն է, և Ֆրանսիան Եվրոպայում ամենամեծաքանակ թուրք համայնք ունեցող երկիրը չէ։ Իհարկե, քարոզչական տեսանկյունից տեղեկությունը դրական է ընկալվում, բայց պետք է հասկանալ, որ սա արվել է Ֆրանսիայի շահերի համար, այն է՝ հնարավորինս քչացնել հնարավոր ռիսկեր պարունակող կազմակերպությունների թիվը։ Իհարկե, «Գորշ գայլերի» գործունեության սահմանափակումը դրական է նաև Ֆրանսիայում բնակվող հայերի համար։ Եվ իհարկե, «Գորշ գայլերի» խորհրդանիշների բավական տարածված կիրառումը թուրքերի շրջանում ուղիղ նշան չէ նրա, որ բոլոր օգտագործողներն այս կազմակերպության անդամ են։ Թուրքերը, որոնք սիմվոլիկայի մեծ սիրահար են, չեն խուսափում նաև թուրքական ազգայնականությունն առավել ակներև արտահայտող գորշգայլային խորհրդանիշներից։

- Տեղեկություններ կան, որ ահաբեկիչները դժգոհում են Թուրքիայից, որ իրենց խոստացված գումարները չեն տալիս, սննդով չեն ապահովվում, ինչպես նաև, նշում է, որ ադրբեջանցի սպաները, որոնք շիաներ են, վրդովված են այն փաստից, որ իրենց ռազմաճակատում ղեկավարում են Թուրքիայի հատուկ ծառայությունները և արմատական սուննիական թևի թուրքամետ ահաբեկչական դաշտային հրամանատարները: Այս հանգամանքը ի՞նչ ազդեցություն կարող է ունենալ Ադրբեջան-Թուրքիա հարաբերությունների վրա:

- Ժամանակն էլ, մեր օրերն էլ ցույց են տվել, որ կրոնական կամ դավանանքային կողմն այնքան էլ սուր չի արտահայտվում Ադրբեջանում Թուրքիայի կամ մերձավորարևելյան ահաբեկիչների հետ համագործակցության համատեքստում։ Թուրքիայի և Ադրբեջանի դավանանքային տարբերությունները չեն խանգարել կողմերին հարաբերությունների զարգացման դինամիկայում։ Ընդ որում, դրա պատճառներից է նաև այն, որ Ադրբեջանի հասարակությունն ու հատկապես ղեկավարությանը, ընդհանուր առմամբ, չեն առանձնանում կրոնական գործոնին մեծ դեր հատկացնելով։ Ի վերջո, Ադրբեջան բերված ահաբեկիչները, վարձկանները կրոնական հողի վրա չէ, որ հայտնվել են Արցախում, այլ նրանց գլխավոր և հաճախ միակ պատճառը գումար աշխատելն է։ Այս հակամարտությունում և մասնավորապես այս պատերազմում կրոնական կողմն ամենևին էլ առաջնային դերում չէ, սա հերթական անգամ պետք է արձանագրենք։ Իհարկե, քարոզչական մակարդակներում Թուրքիան էլ, Ադրբեջանն էլ փորձում են կրոնական կողմին տեղ հատկացնել, բայց կրկնեմ՝ սա խորքային չէ, այլ ըստ պահի նպատակային կիրառում է։

- Եվրոպացի պատգամավորները նշել էին ՆԱՏՕ-ի անդամակցությունից Թուրքիային զրկելու մասին, որքանո՞վ է սա իրատեսական:

- Չեմ կարծում, որ Թուրքիան մոտ ապագայում կլքի ՆԱՏՕ-ի շարքերը։ Այո, ՆԱՏՕ-ի անդամների զգալի մի մաս Թուրքիային քննադատում է, հաճախ քննադատում են բավական խիստ և ջանասիրաբար, բայց քննադատությունը չի սկսվել ու չի էլ ավարտվի Արցախի հարցով, իրականում Արցախի հարցն ամենևին էլ իր դաշնակիցների կողմից Անկարային քննադատելու առանցքային կետը չէ։ ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիան գնում է ՌԴ-ից ՀՕՊ համակարգեր, լարվածություն է ստեղծում ՆԱՏՕ-ի մյուս անդամ Հունաստանի հետ, Սիրիայում, Լիբիայում անկախ քաղաքականություն է վարում։ Սրանք խնդիրների փնջի մի մասն են միայն, բայցևայնպես երկու կողմն էլ այս պահին պատրաստ չէ բեկումնային փոփոխության, որքան էլ եղած խնդիրները լուրջ են։ Հերթական ճգնաժամն է, որը, իհարկե, խորն է, բայց կարմիր գիծը դեռևս հատված չէ։ Այո, Թուրքիային շարունակելու են քննադատել, Թուրքիան առանձնակի չի էլ խուսափում քննադատությունից, հաճախ նաև պատասխանելու է։ Կողմերն ունեն իրար կարիքը, կողմերը շարունակում են կիսել ընդհանուր շահերն ու հետաքրքրությունները։