Bloomberg. Էրդողանն անում է այն, ինչ անում է, որովհետեւ դա նրա համար ոչ մի հետեւանք չի ունենում

2010 թվականին Թուրքիայի` «խնդիր չկա» արտաքին քաղաքական դոկտրինը Միջերկրական ծովի եւ Մերձավոր Արեւելքի հրաշքն էր: Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի ղեկավարության ներքո երկիրը դիվանագիտությունն ու առեւտուրն օգտագործեց ոչ միայն իր հարեւանների եւ մերձավոր արտասահմանի հետ, այլեւ` ամբողջ աշխարհով մեկ քաղաքացիական հարաբերությունների զարգացման համար: Մեկ տասնամյակ անց Թուրքիայի արտաքին քաղաքական լանդշաֆտն ավելի ճշգրիտ կարելի էր որակել որպես «պարզապես խնդիր»: Անկարան կոշտ ուժ եւ հռետորաբանություն է օգտագործում, այլ ոչ թե դիվանագիտություն` իր ազդեցությունը պահպանելու համար, նշում է հոդվածագիր Բոբի Գոշը Bloomberg-ում հրապարակված իր հոդվածում: Հեղինակի խոսքով` Էրդողանը տարբեր բնույթի առճակատման մեջ է կամ իր ցամաքային սահմաններին հարող երկրների, կամ Արեւելյան Միջերկրական ծովի ջրերին հարող երկրների մեծ մասի հետ` Հունաստանի, Սիրիայի, Իսրայելի, Կիպրոսի, Իրաքի, Հայաստանի եւ Եգիպտոսի:

Նա կոնֆլիկտի մեջ է նաեւ Ֆրանսիայի, Սաուդյան Արաբիայի եւ Արաբական Միացյալ Էմիրությունների հետ: Եվ այն ժամանակ, երբ համաշխարհային տերությունները, կարծես, չեն կարողանում համաձայնության գալ որեւէ բանի շուրջ, նրանք գրեթե միակարծիք են, որ Էրդողանը հանգստության խաթարող է, նշում է հեղինակը: ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հայտարարել է, որ «ափսոսում է» Արեւելյան Միջերկրական ծովում վիճահարույց երկրաբանական հետաքննությունը վերսկսելու Թուրքիայի որոշման համար եւ Անկարային կոչ է արել «վերջ տալ այս կանխամտածված սադրանքին»: Սա Թրամփի վարչակազմի կողմից Էրդողանի դեմ ուղղված ամենահզոր հայտարարություններից մեկն է, քանի որ Թուրքիայի նախագահը վայելում է իր ամերիկացի գործընկերոջ ուշադրությունը եւ կապվածությունը:

Միեւնույն ժամանակ, Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, որին Էրդողանը «լավ ընկեր» է անվանում, անորոշաբար է վերաբերվում նրա` առաջնորդի դերին Կովկասի հակամարտության մեջ, քանի որ Թուրքիան խանդավառությամբ աջակցում է Ադրբեջանին Հայաստանի դեմ, նշում է հեղինակը` հավելելով, որ Կրեմլը Թուրքիային մեղադրել է «կրակի վրա յուղ լցնելու» համար Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հարցում: «Նրանք, ով Էրդողանի արկածախնդրությանը դոկտրինալ բացատրություն են փնտրում, կարող են ընտրություն կատարել նեոօսմանիզմի, թուրքական էթնոազգայնականության եւ իսլամիզմի միջեւ»,- հավելում է հեղինակը:

«Մյուսները մատնանշում են աշխարհաքաղաքականությունը. նրանք ասում են, որ Թուրքիան մանեւրում է զարգացող բազմաբեւեռ կարգում տիեզերք որոնելու հարցում, որտեղ այն իրեն որպես միջին չափի համաշխարհային տերություն է տեսնում` այդ կարգավիճակին համապատասխան տնտեսական եւ մշակութային ընդգրկմամբ, ինչպես նաեւ` անհրաժեշտ ռազմական հզորությամբ: Այս լույսի ներքո ագրեսիվ արտաքին քաղաքականությունն իրավունքների պաշտպանություն է»: «Մյուսները կենտրոնանում են ավելի նեղ առեւտրային դրդապատճառների վրա, ինչպիսիք են ածխաջրածնային ռեսուրսների համար պայքարը եւ նոր շուկաների որոնումը»,- նշում է հեղինակը` հավելելով, որ Թուրքիայի նախագահն «անում է այն, ինչ անում է, քանի որ դա նրա համար ոչ մի հետեւանք չի ունենում»:

Ըստ հոդվածագրի` լինի դա ներքաղաքական, թե տարածաշրջանային առեւտրի ոլորտ, նա էական գին չի վճարել իր արկածախնդրության համար: Թուրքական արյան գինը զարմանալիորեն ցածր էր ոչ այն պատճառով, որ մարտերի մեծ մասը մղվում են Սիրիայում մահվան դաշտերից հավաքագրված օտարերկրյա վարձկանների կողմից: Թուրքիայի ցանկացած ներկայություն ավելի շատ օդային է, քան ցամաքային: Կոմերցիոն տեսանկյունից` այս արշավներից հնարավոր շահույթը շատ ավելի մեծ է, քան, ասենք, Հունաստանի, Հայաստանի կամ Եգիպտոսի հետ հնարավորությունների կորուստը, որոնցից ոչ մեկը խոշոր առեւտրային գործընկեր չի, հավելել է հեղինակը:

Չնայած Մակրոնի կողմից տնտեսական պատժամիջոցների բազմիցս հնչեցրած կոչերին` ԵՄ-ն դեռ պետք է հավաքական կամք ցուցաբերի` Թուրքիային պատժելու սպառնալիքներն իրականացնելու համար: Այս դժկամությունը միայն մասամբ կարելի է բացատրել փախստականների ալիքները դեպի արեւմուտք ուղղելու Էրդողանի պատասխան սպառնալիքով: Սակայն դա խնդիր չէ քաղցրավենիքի նման պատժամիջոցներ բաժանող Թրամփի վարչակազմի համար: Բայց ԱՄՆ նախագահը դրանք չկիրառեց Թուրքիայի նկատմամբ:

ԱՄՆ-ի կողմից Թուրքիայի դեմ ձեռնարկված ամենախիստ կարգապահական գործողությունը F-35 ինքնաթիռների գնման եւ դրանց արտադրությանը մասնակցելու արգելքն է: Առանց ԱՄՆ-ի լիակատար աջակցության, ՆԱՏՕ-ն չի պատժի իր անհնազանդ անդամին: Էրդողանը կարող է մերժել դաշինքի մտահոգությունները` չվախենալով Թուրքիայի արտաքսումից: Արդյունքում, Ռուսաստանը մնում է միակ տերությունը, որը կարող է հակահարված տալ թուրքական ագրեսիային: «Կարմիր դրոշի բացակայությունն Էրդողանի համար կանաչ դրոշ է. նա Մոսկվայի զսպվածությունը որպես իր օրակարգի իրականացման հավատարմագիր կդիտարկի»,- հավելել է հեղինակը: