Արայիկ Հարությունյանը հրաժարական չի տա

Ուսանողների միջազգային օրը (International Students’ Day) նշվում է նոյեմբերի 17-ին։ Այն սահմանվել է 1941թ․՝ ֆաշիզմի դեմ պայքարող երկրների ուսանողների միջազգային հանդիպման ժամանակ, որն անցկացվում էր Լոնդոնում։

Ամսաթիվն ընտրվել է չեխ հայրենասեր ուսանողների պատվին։

1939թ․ հոկտեմբերի 28-ին ֆաշիստների կողմից գրավված Չեխոսլովակիայում պրահացի ուսանողները եւ նրանց դասախոսները դուրս են եկել ցույցի, որպեսզի նշեն Չեխոսլովակյան պետության կազմավորման (1918թ․ հոկտեմբերի 28) տարելիցը։ Օկուպանտների ստորաբաժանումները ցրել են ցույցը, որի ժամանակ սպանվել է բժշկական ֆակուլտետի ուսանող Յան Օպլետալը։

1939թ․ նոյեմբերի 15-ին Օպլետալի հուղարկավորությունը կրկին վերաճել է բողոքի ցույցի։ Տասնյակ ցուցարարներ ձերբակալվել են։ Նոյեմբերի 17-ի վաղ առավոտյան գեստապոյականները եւ էսէսականները շրջապատել են ուսանողական հանրակացարանը։ Ավելի քան 1200 ուսանողներ ձերբակալվել եւ տարվել են Զակսենխաուզենի համակենտրոնացման ճամբար։ Ինը ուսանողների եւ ակտիվիստների առանց դատի մահապատժի են ենթարկել Պրահայի Ռուզինա շրջանի բանտում։ Հիտլերի հրամանով չեխական բոլոր բուհերը մինչեւ պատերազմի ավարտը փակվել են։ Այդ իրադարձությունների պատվին էլ հիմնադրվել է Ուսանողների միջազգային օրը։

Ինչպես տեսնում եք՝ տոնն ամենևին էլ ռոմանտիկ հետագիծ չունի և այս հրապարակման մեջ էլ մենք կխոսենք կիրառական քաղաքականության մասին, մանավանդ, որ այս օրերին մի խումբ՝ հիմնականում կուսակացկանացված ուսանողներ, պահանջում են կրթության նախարար Արայիկ Հարությունյանի հրաժարականը։ Ուսանողական ակտիվիստների պարագայում նման պահանջը միանգամայն լեգիտիմ է, խնդիրն այստեղ այլ հարթության վրա է՝ արդյո՞ք այսօր Հայաստանում գործ ունենք ուսանողական շարժման հետ, եթե՝ այո, ո՞րն է նրա օրակարգը։

Հայաստանում առաջին ուսանողական շարժումը, որը քաղաքացիական օրակարգ ուներ, ձևավորել է 1992թ-ին ու իր ծավալումը ստացել մինչև 1996-97թթ-ը, որի արդյունքում էլ ԲՈւՀ-երը ստացան ինքնավարություն, իսկ ուսանողները հնարավորություն ստացան ձևավորել իրենց ինքնակառավարման մարմիններն՝ ուսանողական խորհուրդները, որոնք, իհարկե, Ռոբերտ Քոչարյանի ու Սերժ Սարգսյանի նախագահության շրջանում վերածվեցին «կոմսոմոլի»՝ բառի ամենաբացասական իմաստով։ 90-ականների գործընթացը հիրավի ուսանողական շարժում էր՝ թե զանգվածայնությամբ, թե օրակարգով, որտեղ առաջին պլան էր մղված բուհական, ակադեմիական ազատության խնդիրը։

Այս օրերին նախարար Արայիկ Հարությունյանի հրաժարականը սկսեցին պահանջել, հիմնականում՝ ՀՅ Դաշնակցության երիտասարդական թևը, երբ նախարարությունը հանդես եկավ օրենսդրական նախաձեռնությամբ՝ «Հայոց լեզու», «Հայ գրականություն» և «Հայոց պատմություն» առարկաները բուհերում դարձնել ոչ պարտադիր: Նախարար Արայիկ Հարությունյանը հայտարարել է, որ չի պատրաստվում հրաժարական տալ, պատրաստ է հարցերը քննարկել, ինչպես նաև մի քանի անգամ ասվել է, որ այս առարկաները ոչ թե ընդհանրապես հանվում են բուհական ծրագրից, այլ դառնում են կամընտրական։ Հարցը սրվեց Երևանի մետրոպոլիտենի «Հանրապետության հրապարակ» կայարանի դիմաց տեղի ունեցած «ՀուԶանք ու Զանգ» աղմկահարույց ներկայացումից հետո, երբ պարզվեց, որ ներկայացման համար ԿԳՄՍ նախարարությունը հատկացրել է 2 միլիոն 700 հազար դրամ:

ՀՅԴ Հայաստանի երիտասարդական միությունը նախօրեին նաև հայտարարություն է տարածել՝ դիմելով ՀՀ ԱԺ «Բարգավաճ Հայաստան» և «Լուսավոր Հայաստան» կուսակցություններին՝ Արայիկ Հարությունյանի պաշտոնանկության գործընթաց սկսելու խնդրանքով։

Առաջին հայացքից ամեն բան տրամաբանական է, սակայն ծավալվող խմորումները դժվար է ուսանողական շարժում համարելը՝ ինստիտուցիոնալ ու օրակարգային առումով։

Նախ՝ երթերն ու նստացույցն ամենևին էլ զանգվածային չեն ու լավագուն դեպքում՝ սահմանափակվում են մեկ ֆակուլտետով, ինչը նշանակում է՝ նախձեռնությունը ներդրված է «դրսից»՝ քաղաքական ուժի կամ ուժերի կողմից, կամ՝ առաջադրված օրակարգը չի կոնսոլիդացնում ուսանողությանը։ Սա այն դեպքն է, երբ երկու հանգամանքները մեկտեղված են ու առնվազն տարօրինակ կլինի, եթե նախարարը հրաժարական տա մի քանի տասնյակ ուսանողների պահանջով, եթե նույնիսկ թերացել է իր պաշտոնում։

Սակայն գանք հիմնական խնդրին՝ օրակարգին։

ՀՅԴ ԵՄ-ի այսօրվա օրակարգի անգամ մակերեսային դիտարկումը հուշում է, որ այն որևէ առնչություն չունի բուհական ազատությունների, ուսանողության ինքնավարության հետ ու գուցե պարադոքսալ հնչի, սակայն նախարարությունն այս դեպքում ավելի միտված է բուհական ինքնավարությանը, քան՝ ուսանողները, որոնք այս հարցում շատ ավելի ռադիկալ կամ անզիջում պետք է լինեին։ Եթե «Հայոց լեզու», «Հայ գրականություն» և «Հայոց պատմություն» առարկաները ոչ թե կամընտրական լինեն, այլ՝ օրենքով կարգավորվող, իմպերատիվ, ապա առնվազն անտեղի կդառնան բոլոր խոսակցությունները բուհական ինքնավարության մասին։ Այս օրերին ընվզող ուսանողները չեն կարողնանում գիտակցել, որ եթե անգամ առարկաների իմպերատիվ կամ հայեցողական լինելու որոշումը զիջում են օրենսդրին կամ գործադիրին, ապա նրանց թույլ են տալիս տարածություն «նվաճել»՝ բուհական ազատության հաշվին։

Սակայն ամենակարևորը՝ ինստիտուցիոնալ չկայացվածության և թույլ օրակարգի հետևանքով ուսանողական լոկալ հուզումները դիրքավորվեցին հեղափոխության ու հին համակարգի պայքարի խճանկարում, ինչի հետևանքով Արայիկ Հարությունյանի հրաժարականի պահանջը «գողացվեց» ռևանշիստական ճամբարի կողմից։ Սրա հետևանքով՝ Արայիկ Հարությունյանը ոչ թե հեռանալու է, այլ ավելի ուժեղացնելու է իր դիրքերը՝ այսօրվա բարիկադային պայքարի տրամաբանությամբ, եթե նույնիսկ լավ նախարար չէ։

Նյութի աղբյուրը՝ 1n.am