Պետհամակարգում պարգևատրումների լրացուցիչ ֆոնդը պատիկներ անգամ գերազանցում է «երևացող» ֆոնդին. տնտեսագետ
2019 թվականին պետական համակարգում հանրության համար «անտեսանելի»՝ պարգեւատրումների լրացուցիչ ֆոնդը պատիկներ անգամ գերազանցում է «երեւացող»՝ հիմնական ֆոնդին: Այս մասին իր հոդվածում գրում է ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի ծրագրերի համակարգող, տնտեսագետ Թադեւոս Ավետիսյանը:
Նա, մասնավորապես, նշել է.
«Ներկա իշխանությունները սիրում են վկայակոչել իրենց օրոք արձանագրված աննախադեպ երեւույթները՝ դրանք ներկայացնելով որպես չտեսնված ձեռքբերումներ:
Իսկ ինչո՞ւ են խնամքով թաքցնում պետական կառավարման համակարգը բնութագրող աննախադեպ որոշ փաստեր եւ դրանց հետեւանքները:
Մասնավորապես, 2019 թվականին պետական համակարգում հանրության համար «անտեսանելի»՝ պարգեւատրումների լրացուցիչ ֆոնդը պատիկներ անգամ գերազանցում է «երեւացող»՝ հիմնական ֆոնդին, որը պլանավորվում եւ հաստատվում է յուրաքանչյուր տարվա պետական բյուջեում: Ի դեպ, այս երկու ֆոնդերն էլ ձեւավորվում են հանրության վճարած հարկերից:
Լրացուցիչ ֆոնդից բարձրաստիճան պաշտոնյանները (պետական կառավարման մարմինների ղեկավարները եւ նրանց տեղակալները) ամսական պարբերականությամբ ստանում են պարգեւատրումներ՝ իրենց հիմնական աշխատավարձի շուրջ կրկնապատիկի չափով:
Այո՛, սա արդեն աննախադեպ է ոչ միայն Հայաստանի համար, այլեւ միջազգային փորձի տեսանկյունից: Այսինքն՝ բարձրաստիճաններն ամսական ինքնապարգեւատրումներով գրեթե եռապատկել են իրենց վարձատրությունը: Օրինակ՝ նախարարի ամսական անվանական վարձատրությունն արդեն կազմում է շուրջ 2,3 միլիոն դրամ, իսկ նախարարի տեղակալինը՝ շուրջ 1,7 միլիոն դրամ:
Լրացուցիչ ֆոնդից չնչին՝ իրենց ամսական աշխատավարձի շուրջ 25 տոկոսի չափով էլ պարգեւատրում են բաժին հանում ստորին եւ միջին օղակի պաշտոնյաների համար: Օրինակ՝ կրտսեր պաշտոն զբաղեցնող քաղաքացիական ծառայողի ամսական անվանական վարձատրության չափ (ներառյալ պարգեւատրումները) շուրջ 23 անգամ պակաս է տվյալ պետական մարմնի ղեկավարի վարձատրությունից եւ կազմում է շուրջ 100 հազար դրամ:
Փաստացի ստացվում է, որ պետական պաշտոնյաների համար օրենքով նախատեսված վարձատրության միասնական համակարգի փոխարեն, հանրությունից թաքուն եւ խնդրահարույց սկզբունքներով իրականացվում է այդ համակարգի հետ բացարձակ կապ չունեցող վարձատրություն:
Ավելին, լրացուցիչ պարգեւատրումները առավելապես բաշխվում են անարդար: Դրանք չեն կատարում նաեւ իրենց հիմնական գործառույթը՝ պարգեւատրումները տրամադրվում են ոչ թե որպես դրամական խրախուսում, այլ՝ որպես հիմնական աշխատավարձ: Փաստորեն, կտրվել է կապը կատարած աշխատանքի արդյունքի գնահատման եւ պարգեւատրման միջեւ:
Նման պարագայում նաեւ հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ ուղղակի չեն բարձրացնում պետական պաշտոնյանների հիմնական աշխատավարձերը:
Իրականում, աննախադեպ այս չափերով պարգեւատրումների հիմքում ընկած են հետեւայալ երկու «սկզբունքները»՝ բարձրաստիճան պաշտոնյա լինելը, վերջիններիս հետ իշխանափոխությունից հետո պետական համակարգ տեղափոխված լինելը: Իսկ օրենքով սահմանված սկզբունքները անտեսված են:
Այսպիսով, արդեն պարզ է դառնում՝ ինչու ամբողջական չեն բարձրացվում պետական պաշտոնյանների հիմնական աշխատավարձերը: Պարգեւատրման այս խնդրահարույց մոտեցմամբ կարելի է եղած միջոցներն առավելագույնս ուղղել յուրայիններին՝ ամենալայն հայեցողությամբ:
Պետական պաշտոնյանների հիմնական աշխատավարձի որոշման համար հիմք հանդիսացող բազային աշխատավարձի բարձրացում նախատեսված չէ նաեւ 2020 թվականի պետական բյուջեի նախագծով:
Որպես ամփոփում. ակնհայտ է՝ որդեգրված այս մոտեցմամբ աշխատավարձերի լատենտային ու դրվագային բարձրացումները ծնում են առարկայական նոր խնդիրներ, հատկապես՝ պետական կառավարման արդյունավետության տեսանկյունից, որն առանց այն էլ գահավիժում է»: