Ինչո՞ւ Լավրովը Փաշինյանին հիշեց, իսկ Ալիևին՝ ոչ․ Մոսկվան խախտեց իր անաչառ միջնորդի դիրքորոշումը

Պաշտոնական Մոսկվայի վերջին օրերի մեկնաբանությունները Արցախի հիմնախնդրի կարգավորման վերաբերյալ լուրջ հարցերի տեղիք են տվել Երևանում։ Նախորդ շաբաթ՝ Սոչիում գումարված «Վալդայ» միջազգային դիսկուսիոն ակումբի ամենամյա համաժողովի շրջանակներում, ի թիվս տարբեր հայտնի գործիչների ու փորձագետների, ելույթ է ունեցել Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը ու անդրադառնալով Ղարաբաղյան հակամարտությանը՝ ասել է, թե իրավիճակը «գետնի վրա», այսինքն՝ հայկական և ադրբեջանական հակամարտ զորքերի շփման գծում, ներկայումս շատ ավելի հանգիստ է, քան մեկ տարի առաջ էր, սակայն «քաղաքական պրոցեսը» հիմնախնդրի խաղաղ կարգավորման շուրջ «արգելակված է, ու առայժմ չի հաջողվում այն հանել արգելակից»։ Հետո բողոքել է, թե կողմերն անում են բավական լուրջ հայտարարություններ, որոնք չեն նպաստում բանակցությունների վերսկսման համար անհրաժեշտ բարենպաստ մթնոլորտի ձևավորմանը։ Մասնավորապես, Լավրովը հիշատակել է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի «Արցախը Հայաստան է, և վե՛րջ» հայտնի խոսքերը:

«Կողմերը բավականին լուրջ հայտարարություններ են անում, այդ թվում` հնչել են հայտարարություններ, թե «Ղարաբաղը Հայաստան է»՝ ինչպես Տիրանայից Ալբանիայի վարչապետն էր հայտարարում՝ «Կոսովոն Ալբանիա է»,- ասել է ՌԴ արտգործնախարարը։

Լավրովի այս խոսքերում ուշագրավ երկու բաղադրիչ կա։ Առաջինը, Լավրովը, լինելով սերբ-ալբանական կոնֆլիկտում սերբական կողմին պաշտպանող և Կոսովոյի անկախությունը չճանաչած պետության արտաքին գործերի նախարար, չգիտես՝ ինչու հիշում է Կոսովոյի հիմնախնդրի կարգավորման մասին ու ըստ էության՝ Կոսովոյի անկախացումը ներկայացնում որպես ավելի ընդունելի տարբերակ։

Երկրորդը, ՌԴ արտգործնախարարը քննադատում է Փաշինյանի հայտարարությունը, բայց զարմանալիորեն ոչինչ չի ասում նույն «Վայլդայի» շրջանակներում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի արած հայտարարությունների մասին։ Վերջինս, մեկնաբանելով Հայաստանի վարչապետի խոսքերը, հայտարարել է, թե «Ղարաբաղը վաղնջական ժամանակներից ադրբեջանական հող է և ամբողջ աշխարհի կողմից ճանաչված է որպես Ադրբեջանի անբաժանելի մաս։ Այնպես որ՝ «Ղարաբաղը Ադրբեջան է, և բացականչական նշան»։

Լավրովի ելույթի հետ կապված երրորդ կարևոր հանգամանքը վերաբերում է Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացին։ Թեման շարունակել է ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան։ Պատասխանելով լրագրողի հարցին, թե կողմերի միջև ուղիղ երկխոսությունը վերսկսելու անհրաժեշտության մասին խոսելիս՝ ի՞նչ նկատի ուներ Լավրովը, Զախարովան ասել է․ «Բանակցություններ երկու պետությունների միջև»։ Ընդ որում, սա առաջին դեպքը չէ, որ Ռուսաստանի արտգործնախարարությունը նման կարծիք է հայտնում իր պաշտոնական ներկայացուցչի խոսքերով։ Փաշինյանի ստեփանակերտյան ելույթից օրեր անց՝ օգոստոսի 9-ին, Զախարովան, լրագրողների հետ ճեպազրույցի ընթացքում մեկնաբանելով Հայաստանի վարչապետի նույն հայտարարությունը, ասել էր, թե «նման հռետորաբանությունը հակասում է բանակցային գործընթացի համար բարենպաստ պայմանների ստեղծմանը», հետո նույն համատեքստում նշել էր, թե «Ռուսաստանն այն կարծիքին է, որ Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակը պետք է որոշվի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցային գործընթացի միջոցով»: Այսինքն՝ ոչ մի խոսք չկա բանակցություններին արցախյան կողմի՝ պաշտոնական Ստեփանակերտի մասնակցության հնարավորության, կարևորության մասին, ու առայժմ շարունակում է անտեսված մնալ Փաշինյանի այն դիրքորոշումը, որ Արցախի ժողովուրդը պիտի գործուն մասնակցություն ունենա իր ճակատագրի որոշման գործընթացին, և Արցախի բնակչության կողմից ընտրված իշխանությունները պետք է ուղղակիորեն մասնակցեն հիմնախնդրի կարգավորման խաղաղ բանակցություններին։

Թեմայի շուրջ «Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Մոդուս Վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար, նախկին բարձրաստիճան դիվանագետ, քաղաքական վերլուծաբան Արա Պապյանը։

– Պարոն Պապյան, այս թեման, ըստ էության, մեր նախորդ զրույցի շարունակությունն է ու կրկին վերաբերում է Արցախի ու Կոսովոյի հիմնահարցերի միջև զուգահեռներին և Ռուսաստանի դիրքորոշմանը։ Ի՞նչ կասեք Լավրովի և Զախարովայի մեկնաբանությունների ու վերոնշյալ երեք բաղադրիչների մասին։ Նախ և առաջ, ինչո՞ւ է Մոսկվան այդպես կատեգորիկ դեմ հանդես գալիս բանակցություններին ԼՂՀ-ի մասնակցությանը։ Սա միայն Ռուսաստանի՞, թե՞ ընդհանուր Մինսկի խմբի տեսակետն է։

– Ես ուզում եմ հիշել այն ժամանակները, երբ Ղարաբաղը մասնակցում էր բանակցություններին։ Ղարաբաղի կողմից ոչ միայն հայ բնակչության ներկայացուցիչներն էին մասնակցում, այլ Ղարաբաղի մասնակցությունը եղել է երկբաղադրիչ։ Եղել են Ղարաբաղի, այսպես ասած, փաստացի իշխանությունները («de facto authorities») և «այլ ներկայացուցիչներ»։ «Այլ»-ի տակ եղել է Լեռնային Ղարաբաղի ադրբեջանական համայնքի ներկայացուցիչը կամ ներկայացուցիչները։ Հետևաբար, երբ մենք ասում ենք՝ Ղարաբաղի մասնակցություն, պիտի հստակեցնենք՝ ի՞նչ ձևաչափով ենք դա ուզում։ Եթե խոսքը նախկին ձևաչափի՝ երկբաղադրիչ մասնակցության մասին է, ապա դա մեզ համար բնավ ցանկալի չէ։ Այսօրվա ղարաբաղյան իշխանությունները ոմանք համարում են անկախ պետություն, թեև որևէ մեկը չի ճանաչել ԼՂՀ-ի անկախությունը, այնուհանդերձ, Լեռնային Ղարաբաղն ունի դե ֆակտո իշխանություն, որը որոշակի գործառույթներ է իրականացնում և այլն։ Եվ եթե համաձայնվենք նման ձևաչափին՝ Ղարաբաղի դե ֆակտո իշխանությունները կհավասարվեն ընդհանրապես գոյություն չունեցող կամ գոնե Ղարաբաղում գոյություն չունեցող ադրբեջանական համայնքի ներկայացուցիչների հետ։

Ինչ վերաբերում է այն տարբերակին, որ Ղարաբաղի իշխանությունները, որպես հավասարազոր կողմ, երրորդ կողմ ներկայացված լինեն բանակցային գործընթացում՝ միանշանակ է, որ բանակցությունների մյուս կողմերը՝ ո՛չ Ադրբեջանը, ո՛չ եռանախագահները դա չեն ընդունում, քանի որ ի սկզբանե դա չի եղել։ Պատճառը, ինչպես նախորդ հարցազրույցի ժամանակ էինք ասել, Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը Հայաստանի Հանրապետության «լիակատար վերահսկողության» («effective control»-ի) տակ է։

Առավել մանրամասն՝ 1in.am