Արարատի մարզում կկառուցվի հաշմանդամություն ունեցող «Երեխաների քաղաք». Մի շարք ՀԿ-ներ դեմ են նախագծին
Հայաստանյան ավելի քան 17 ՀԿ–ներ միացել ու ՀՀ կառավարությունից պահանջում են չեղարկել «Հայկական Կարիտաս» ՀԿ–ին «Երեխաների քաղաք» կառուցելու համար Արարատի մարզում հողատարածքներ տալու որոշումը։
Ըստ ծրագրի, մանուկների համար նախատեսված հատուկ «քաղաքների» կառուցումը աշխարհում ընդունված պրակտիկա է, որն առաջին անգամ կիրառվել է Իտալիայում՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո: 70 տարվա վաղեմություն ունեցող նմանօրինակ ծրագիրը 21-րդ դարում հասնում է Հայաստան և հրամցնում հաշմանդամություն ունեցող և անապահով անձանց, որոնց մենք պարբերաբար հայտարարում ենք, որ չենք առանձնացնում հասարակության մյուս հատվածներից։
Ծրագիրն ակնհայտ հակասում է ՀՀ Սահմանադրությանը, Հայաստանի Հանրապետության կողմից վավերացված «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին» և «Երեխայի իրավունքների մասին «ՄԱԿ-ի կոնվենցիաներին, ՀՀ կառավարության 2019 թ. փետրվարի 8-ին հաստատած ծրագրին և ՀՀ կառավարության կողմից այժմ իրականացվող մի շարք այլ ծրագրերին։
«Դեմ եմ մեկուսացմանը» սոցիալական նախաձեռնությունը ՀՀ կառավարությունից պահանջում է վերանայել «Երեխաների քաղաք» նախագծի իրականացման համար հողատարածքի հատկացման որոշումը: Համաձայն այդ նախագծի՝ «Հայկական Կարիտաս» բարեսիրական հասարակական կազմակերպությունն Արարատի մարզի Շահումյան և Տափերական համայնքներում իրեն անհատույց տրամադրած հողատարածքներում նախատեսում է կառուցել «Երեխաների քաղաք», ուր օթևան կգտնեն հաշմանդամություն ունեցող և սոցիալապես անապահով շուրջ 600 երեխա և երիտասարդ՝ իրենց ընտանիքների հետ, իսկ միջնորդավորված շահառու կարող է լինել մոտ 8 հազարը՝ Հայաստանի այլ մարզերից և մայրաքաղաքից:
«Դեմ եմ մեկուսացմանը» սոցիալական նախաձեռնությունը ՀՀ կառավարությունից պահանջում է վերանայել «Երեխաների քաղաք» նախագծի իրականացման համար հողատարածքի հատկացման որոշումը: Համաձայն այդ նախագծի՝ «Հայկական Կարիտաս» բարեսիրական հասարակական կազմակերպությունն Արարատի մարզի Շահումյան և Տափերական համայնքներում իրեն անհատույց տրամադրած հողատարածքներում նախատեսում է կառուցել «Երեխաների քաղաք»:
«Մենք կարող ենք» ՀԿ նախագահ, հաշմանդամություն ունեցող երեխայի ծնող Արմինե Սահակյանը լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ անդրադարձավ այս հարցի իրավական կողմին՝ մեջբերելով ՄԱԿ-ի կոնվենցիան հաշմանդամություն ունեցող անձնաց մասին, որտեղ հստակ նշվում է, որ անդամ պետությունները պարտավորվում են ապահովել հաշմանդամություն ունեցող երեխաներին իրենց հիմնարար ազատություններից օգտվելու իրավունքը՝ բոլոր երեխաների հետ հավասար․
«Իսկ ի՞նչ ենք անում մենք՝ ստեղծում ենք երեխաների քաղաք։
Դժվար էր 21-րդ դարում պատկերացնել նման որոշում։ Ինքս, լինելով հաշմանդամություն ունեցող երեխայի ծնող, ուղղակի մեծ ցավ ապրեցի ու կոտրվեցի, երբ այդ որոշման մասին լսեցի, փաստորեն, այս որոշման պատճառով իմ ամբողջ կյանքը, 20 տարիների գործունեությունը հավասարվում է զրոյի։ Ի՞նչն է խանգարում այդ գումարներն ուղղել այն ընտանիքներին, երեխաներին, ովքեր ունեն դրանց կարիքը և զարգանան իրենց համայնքում։ Ինչո՞ւ այդ նախագծերը չեն արվում հենց այն համայնքներում, որտեղ ապրում են սոցիալապես անապահով մարդիկ և հաշմանդամություն ունեցող երեխաներ»։
«Հույսի կամուրջ» ՀԿ-ի՝ հաշմանդամություն ունեցող անձանց շահերի պաշտպան Արև Մելքոնյանն էլ նշեց, որ Հայաստանը ՄԱԿ-ի կոնվենցիան վավերացրել է 2010-ին և այդ կոնվենցիայով պարտավորվում է՝ բոլոր դրույթներին համապատասխան, ստեղծել հարմարեցված ու մատչելի երկիր հաշմանդամություն ունեցողների համար։
«Հավասար իրավունքներ, հավասար հնարավորություններ» ՀԿ նախագահ Անուշ Ասլանյանն էլ նշեց, որ ներկայացնում է ողջ Լոռու մարզի ձայնը, և այս նախագծով մի քանի քայլ հետ ենք գնալու․ «Այնքան էներգիա ենք ծախսել, որպեսզի ապահովենք ներառականություն, բայց հիմա ստեղծում ենք առանձին քաղաք։ Ես ամաչում եմ, որ մենք կունենանք այսպիսի քաղաք, իսկ եթե ինչ-որ բան չի բավարարում, եկեք դա բարելավենք, բուժենք»։
Ըստ նրա՝ առանձին քաղաքի ստեղծումը կտանի դեպի պիտակավորում, իսկ այդ կարծրատիպը վերացնելը հարյուրավոր տարիներ է պահանջելու․ «Կարծրատիպը միտք ու վերաբերմունք է ձևավորում։ Այդ քաղաքը հետագայում, հաստատ, իր ածական անունն էլ կունենա, ասենք՝ դիզաբիլիթի լենդ։ Մենք պահանջում ենք, որ կառավարությունը հետ վերցնի այդ խայտառակ նախագիծը և հողահատկացում չկատարի»։ Հատկանշական է, որ նախագիծը ոլորտի մասնագետների հետ համաձայնեցված չէ և չի անցել որևէ քննարկում։
ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմի երեխաների իրավունքների պաշտպանության բաժնի պետ Էդուարդ Իսրայելյանն իր խոսքում նշեց, որ ոչ միայն ՀԿ-ներն են դժգոհ այս ծրագրից, այլ նաև ՄԻՊ-ը, որն անցած շաբաթ հանդես եկավ հայտարարությամբ։ «Մեր դիրքորոշումը միանշանակ է, որ ծրագիրն այս տեսքով իրականացնելը կնպաստի հաշմանդամություն ունեցող անձանց և սոցիալապես անապահով խմբերի առավել մեկուսացմանը, խարանի ձևավորմանը․ այն ամբողջությամբ հակասում է երեխայի լավագույն շահին։
Այս ծրագրի հիմքը եղել է նաև ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի մանկական հիմնադրամի «Երեխայակենտրոն քաղաքներ» ծրագիրը, սակայն այդ ծրագիրը չի նախատեսում մեկուսացված բնակավայրերի կառուցում։ Ծրագիրն արդեն երկար ժամանակ իրականացվում է ամբողջ աշխարհում, կան բազմաթիվ երկրների դրական փորձեր, ամեն տեղում նշվում է իր բնակության վայրում, համայնքում երեխայակենտրոն քաղաք կառուցելու կարևորությունը, և դա որևէ կերպ չի նախատեսում մեկուսացված, առանձին քաղաքի կառուցում։
Սա որևէ կերպ չի նպաստելու նաև ներառական կրթության զարգացմանը, եթե անգամ հաշմանդամություն ունեցող երեխաները հաճախեն նույնիսկ ամենալավ պայմաններն ունեցող, հարմարեցված դպրոց, որովհետև իրենք չեն շփվելու մնացած երեխաների հետ, որն էլի նպաստելու է մեկուսացմանը։
Պետք է նշեմ, որ Սոցապնախարարն էլ է իր մտահոգությունը հայտնել այդ նախագծի կապակցությամբ»,- ասաց նա ու հավելեց, որ հետամուտ են լինելու, որ ծրագիրն այս տեսքով չիրականացվի։ Իսկ ծրագիրը ստացել է կառավարության հավանությունը, քանի որ դիտարկվել է որպես բարեգործական ծրագիր և ո՛չ մարդու իրավունքների տեսանկյունից, այդ պատճառով ծրագիրը նույնիսկ չի ուղարկվել ՄԻՊ-ին կամ նախարարություն՝ կարծիք լսելու, ահա թե ինչու ոչ ոք չի իմացել ծրագրի մասին։
«Հույսի կամուրջ» ՀԿ նախագահ Սուսաննա Թադևոսյանն ասաց, որ միջազգային գործընկերները զարմացած են այս նախագծից և կապվել են «Կարիտասի» եվրոպական գրասենյակի հետ, փորձել հասկանալ՝ ֆինանսավորման աղբյուրը որտեղի՞ց է, բայց դեռևս հայտնի չէ։
«Այդ ամբողջ ինֆորմացիան գտնվում է մեկ մարդու մոտ, ով Հայաստանում չէ և կլինի այստեղ սեպտեմբերի կեսերից հետո»,- ասաց նա ու նկատեց, որ նման քաղաք-մոդելներ ստեղծվել են 2-րդ համաշխարհային պատերազմից հետո, որոնք այլևս չկան․ «Հիմա պատկերացրեք, թե այս նախագծով քանի տարի հետ ենք գնալու»։
Հիշեցնենք, որ Oգոստոսին 8-ին ՀՀ կառավարությունը որոշում կայացրեց «Երեխաների քաղաք» նախագծի իրականացման նպատակով Արարատի մարզի Շահումյան և Տափերական համայնքներում «Հայկական Կարիտաս» բարեսիրական հասարակական կազմակերպությանը սեփականության իրավունքով անհատույց հողատարածքներ տրամադրել:
Նախագծի համաձայն՝ վերոնշյալ համայնքների տարածքներում նախատեսվում է կառուցել քաղաք, որտեղ կիրականացվեն երեխաների խնամքին, առողջության պահպանմանը, դաստիարակությանը և զարգացմանը, կրթական ծառայությունների արդյունավետ կազմակերպմանն ուղղված ծրագրեր: Այդ քաղաքում ապահով օթևան կգտնեն հաշմանդամություն ունեցող և սոցիալապես անապահով շուրջ 600 երեխա և երիտասարդ՝ իրենց ընտանիքների հետ միասին, իսկ միջնորդավորված շահառուներ կարող են լինել մոտ 8000 մարդ՝ Հայաստանի այլ մարզերից և մայրաքաղաքից: Փոքրիկ բնակիչներին բանիմաց ու փորձառու մասնագետները կշրջապատեն առավելագույն ջերմությամբ և հոգատարությամբ, կցուցաբերեն անհատական վերաբերմունք ու մոտեցում:
Թամարա Թորոսյան
Լրագրող, մանկավարժ