Բաց նամակ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Գլխավոր տնօրենին, տիկին Օդրէ Ազուլէ-ին

«Հարգելի տիկին Օդրէ Ազուլէ

Թույլ տվեք Ձեզ հայտնել իմ խորին հարգանքը և մեկ անգամ ևս հաստատել, որ Արևմտյան Հայաստանի Հանրապետությունը 2018 թվականի մարտի 20-ին ճանաչել ու վավերացրել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Կանոնադրությունը, ամբողջովին ընդունում է կազմակերպության հայտարարած սկզբունքներն ու նպատակները, այն է․ «․․․նպաստել խաղաղության և անվտանգության պահպանմանը զարկ տալով միջազգային համագործակցությանը կրթության, գիտության և մշակույթի բնագավառներում բարեփոխումների իրականացման միջոցով, նպատակ ունենալով ՄԱԿ-ի Կանոնադրությամբ հռչակված հիմնարար ազատությունների հետ մեկտեղ մեծացնել համընդհանուր հարգանքը արդարության, օրենքի ուժի, մարդու իրավունքների նկատմամբ, ՄԱԿ-ի Կանոնադրությամբ հռչակված մարդու իրավունքների և հիմնարար
ազատությունների ապահովման, բոլոր ժողովուրդների համար, առանց ռասայի, սեռի, լեզուի կամ կրոնի տարբերակման»:

Հարգանքով եմ վերաբերվում Ձեզ և Ձեր աշխատանքին: Ձեր շնորհիվ իրականացվում են շատ կարեւոր աշխատանքներ պահպանելու համար մարդկության մշակութային, թե նյութական, եւ թե ոչ նյութական ժառանգությունը։

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ընդունած կոնվենցիաների շնորհիվ միջազգային հանրությունը միավորվում է հասնելու համար ընդհանուր նպատակների, պահպանելու մարդկության մշակութային ժառանգությունը:

Միևնույն ժամանակ, պետք է նշեմ, որ խորապես հիասթափված և զարմացած եմ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության կոմիտեի 43-րդ նստաշրջանի անցկացման նպատակով երկրի ընտրությամբ, որը տեղի ունեցավ 2019
թվականի հունիսի 30-ից մինչև հուլիսի 10-ը Ադրբեջանի Հանրապետությունում, Բաքվում: Նստաշրջանը քննարկում էր Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների պահպանության վիճակը եւ ընդգրկում նոր օբյեկտներ Համաշխարհային ժառանգության ցուցակում: Ես կասկածում եմ Ձեր աշխատակիցների իրազեկության վերաբերյալ, որոնք պետք է ուսումնասիրեին այն երկիրը, որտեղ նրանք պատրաստվում էին անցկացնել 43-րդ նստաշրջանը:

Ադրբեջանի Հանրապետությունը, պետություն է, որի կառավարությունը ավերել է և շարունակում է ոչնչացնել բազմաթիվ հին հուշարձաններ, եկեղեցիներ, հայ ժողովրդի մշակութային ժառանգությունը: Այս ամենի վերաբերյալ խոսուն օրինակ է Ադրբեջանի Հանրապետության, Արցախի և Նախիջևանի տարածքում գտնվող 89 միջնադարյան հայկական եկեղեցիների, 5480 խաչքարերի և 22,700 գերեզմանների ոչնչացումը, այդ թվում՝ Ագուլիսում 400 խաչքարերի և 2005 թ. Նախիջևանում Ջուղայի հազարավոր միջնադարյան բնօրինակ և հնագույն խաչքարերի ոչնչացումը:

Վերոնշյալի առնչությամբ անհասկանալի է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դիրքորոշումը նստաշրջան եւ այլ միջոցառումներ անցկացնել երկրներում, որոնց կառավարությունները
չեն խոչընդոտում մշակութային հուշարձանների ոչնչացմանը: Դեռ բոլորովին վերջերս ամբողջ աշխարհը սգում էր Պալմիրան և այժմ ամբողջ աշխարհը վերականգնում է այն, ինչ դեռևս հնարավոր է վերականգնել բարբարոսական գործողություններից հետո:

Ցավոք, մեր հուշարձանները վերականգման ենթակա չեն: Նրանք ոչնչացվում են, ջնջվում են, փոշու վերածվում: Բազմաթիվ պատմաբաններ և լրագրողներ հաստատում են այն եզրակացությունը, որ Ադրբեջանում տարբեր գործիչներ զբաղված են մեկ ուրիշի պատմական և մշակութային ժառանգության յուրացման և կեղծման մեջ` լինեն դրանք խորհրդանշաններ, երաժշտություն, խոհանոց, կիրառական արվեստ, ճարտարապետություն... և պատմություն: Ադրբեջանի Հանրապետության կառավարության կողմից այս խախտումների և հանցագործությունների նկատմամբ պատշաճ իրավական գնահատական և հակադարձում չկա: Դեռևս չկա և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից:

Տիկին Ազուլէ, Դուք կոչ եք անում հարգել Համաշխարհային ժառանգության մասին կոնվենցիաների ոգին, որպես միասնության շարժիչ ուժ, բայց Ադրբեջանի Հանրապետության ղեկավարությունը անտեսում է դրանք: Այլ կերպ ինչպե՞ս
բացատրել այդպիսի անհերքելի հակաքաղաքակրթական վերաբերմունքը այլ երկրների և ժողովուրդների մշակութային ժառանգության նկատմամբ: Ոչ այլ կերպ, քան ջգտում ջնջելու հիշողությունը մի ժողովրդի վերաբերյալ, որն ապրել ու ստեղծագործել է այս հողում։

Եվ, կարծես, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի աշխատակիցները դրա մասին չգիտեն: Ես ուզում եմ հիշեցնել Ձեր խոսքերը, որոնք հնչել են նստաշրջանի բացմանը, որ ժառանգությունը երբեք չպետք է գործածվի հասարակությունը բաժանելու կամ մեկ խմբի հիշատակը մյուս խմբի դեմ օգտագործելու նպատակին։ Ընտրելով մի երկիր, որը ոչնչացնում է մեկ այլ ժողովրդի մշակութային ժառանգությունը, դուք ինքներդ հակասում եք Ձեզ:

Որպես մշակույթի և արվեստի ներկայացուցիչ, ես համոզված եմ, որ մեր ազնիվ, ճշմարիտ և անկաշառ ու բարձր առաքելությունից է կախված նաև, ինչպես երկրների վարած քաղաքականությունը, այնպես էլ ժողովուրդների միջև հարաբերությունների կարգավորումը և համաշխարհային մշակութային ժառանգության պահպանումը՝ հաջորդ սերունդների համար:

Ձեր խոսքում հիշեցրիք վստահության մասին․

«Համաշխարհային ժառանգության մասին» Կոնվենցիան համընդհանուր բարիքի շուրջ երկխոսության համար նախատեսված մի քանի ֆորումներից մեկն է, որ դրա իրականացումը ղեկավարվում է գիտական փորձով, որն ապահովում է վսահությունը նրա
նկատմամբ»:

Կարծում եմ խելամիտ կլինի Ձեր ուշադրությունը հրավիրել այն բանի վրա, որ մի երկրի ընտրությունը և հանդիպումներ ու նիստաշրջան այդ երկրում անցկացնելու փաստը, որտեղ դե ֆակտո էթնիկ հայերի համար մուտքն արգելված է, անկախ նրանց քաղաքացիությունից, և դա կարող է հանգեցնել քրեական հետապնդման
և բանտարկության՝ լրագրողներին, գիտնականներին, հասարակական գործիչներին և շարքային մարդկանց, ովքեր ծագումով հայ են, զրկում է նման միջոցառումներին մասնակցելու հնարավորությունից:

Նման տարօրինակ և վատ մտածված ընտրությունը հանդիսանում է իրավունքների շատ ակնհայտ ու անմիջական սահմանափակում և անթույլատրելի է, ինչպես իրավական, այնպես էլ էթիկական տեսանկյունից:

Հուսով եմ, որ Դուք և Ձեր գործընկերները կքննարկեք ներկայացված բոլոր փաստարկները և հիմնավորված ու ողջամիտ որոշում կկայացնեք, որպեսզի հետագայում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հովանու ներքո կազմակերպված նստաշրջաններն ու միջոցառումները չկատարվեն այնպիսի երկրներում, որտեղ խախտվում են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի և «Համաշխարհային ժառանգության մասին» Կոնվենցիայի հիմնական սկզբունքները, որտեղ մարդկության մշակութային ժառանգությանպահպանման փոխարեն, դրանք պաշտպանված չեն ինչպես հարկն է և նույնիսկ ոչնչացվում են:

Խնդրում եմ Ձեզ ստուգումներ անցկացնել կապված Ադրբեջանի Հանրապետության եւ այլ երկրների ընտրության վավերականության հետ, որոնք բացառում են այլ ազգությունների ներկայացուցիչների մասնակցությունը միջոցառումներին:

Հարգանքներով,
Յուլիա Գյուլոյան,
Արևմտյան Հայաստանի Հանրապետության (Հայաստան) Մշակույթի
նախարար»