Արցախի դահիճը. Խոսրով բեկ Սուլթանով

Ազգությամբ քուրդ Խոսրով բեկ Սուլթանովը համարվում է ադրբեջանի առաջին հանրապետության հիմնադիրներից մեկը: Ծնվել է Լաչինից ոչ հեռու գտնվող քրդաբնակ Քյուրդհաչի գյուղում: Նա և իր երկու եղբայրները` սուլթանն ու իսքանդերը, հայտնի էին իրենց հակահայ հայացքներով: Գանձակում գիմնազիան ավարտելուց հետո՝ սուլթանովը կրթությունը շարունակել է Օդեսայի բժշկական ինստիտուտում:

1917 թ. նոյեմբերի 27-ին Կովկասյան բանակի հակահետախուզական բաժանմունքի կազմած զեկուցագրում հիշատակվում է որպես թուրքական հետախուզության լրտես: Այսրկովկասից ռուսական բանակի հեռանալուց հետո՝ ակտիվ մասնակցություն է ունեցել մուսուլմանական ազգային խորհրդի աշխատանքներին:

1918 թվի մայիսի 27-ին Թիֆլիսում, 26 քաղաքական գործիչների թվում, ստորագրել է արևելակովկասյան մուսուլմանական հանրապետության (ադրբեջան) անկախության հռչակագիրը: 1918-ի մայիսի 27-ից մինչև հունիսի 11-ը փաստացի հանդիսացել է ադրբեջանի կառավարության ռազմական նախարարը: 1919 թ. հունվարի 16-ին ադրբեջանական կառավարությունը խոսրով բեկ սուլթանովին նշանակել է Ղարաբաղի եւ Զանգեզուրի, այսպես կոչված, ժամանակավոր գեներալ-նահանգապետ: Այդ պաշտոնը վարել է մինչև 1920 թ. մայիսը:

Հայտնի է «Ղարաբաղի դահիճ» մականունով: 1920 թ. մարտի 22-ի լույս 23-ի գիշերը կազմակերպել է Շուշիի հայության ջարդը, որի հետևանքով հայաշեն ծաղկուն քաղաքը գրեթե ամբողջությամբ ավերվել ու հայաթափվել է:

Բաքվում խորհրդային իշխանության հաստատվելուց հետո (1920 ապրիլի 28), հայտնի մուսավաթականն իրեն հռչակել է «Ղարաբաղի հեղկոմի նախագահ» և հայտարարել, որ այսուհետ պաշտպանում է խորհրդային ադրբեջանի շահերը: Արցախ ներխուժած կարմիրների կողմից սուլթանովը ձերբակալվել է, սակայն Ադրբեջանի հեղկոմի նախագահ նարիման նարիմանովի միջնորդությամբ շուտով բանտից ազատվել և հեռացել է արտասահման:

Ապրել է Թուրքիայում (1923), Պարսկաստանում (1926), ապա անցել Ֆրանսիա, այնուհետեւ՝ Գերմանիա: 1936-ին կրկին վերադարձել է թուրքիա եւ հաստատվել Տրապիզոնում: Երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին թրքական կառավարությանը բազմիցս հորդորել է ներխուժել Կովկաս: Մեռել է Տրապիզոնում՝ 1947-ին:

Հայե՛ր, գիտե՞ք որ. ֆեյսբուք: