Տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական իրավիճակը գնալով ստանալու է ավելի ու ավելի խճճված ուրվագծեր

Կարծում եմ, մեր տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական իրավիճակը գնալով ստանալու է ավելի ու ավելի խճճված ուրվագծեր: Դրա հետ զուգահեռ պարզ է դառնում, որ հիմա խոսել Արցախի շուրջ, այսպես կոչված, գրավյալ տարածքների վերադարձման մասին` այն էլ անորոշ կարգավիճակների և կասկածելի խաղաղապահների տեղակայման դիմաց, մեղմ ասած` ուղղակի քաղաքական կարճատեսություն է:

Այսօր միակ մնայուն փաստարկը, որ մենք ունենք մեր ձեռքին, հայկական զինուժի կողմից Արցախի և շրջակա տարածքների լիակատար վերահսկումն է: Դա ձեռք է բերվել մեծ զոհողությունների գնով, ի դեպ, ոչ միայն մեր զինվորականների ջանքերի շնորհիվ, այլ նաև` Հայաստանի շարքային քաղաքացիների, որոնք նույնպես ամեն ինչով նպաստեցին 1992-94 թթ-ի արցախյան պատերազմի հաղթանակին և ներկայիս կարգավիճակով այդ տարածքները պահելուն: Այսինքն, սա այն համազգային հարցն է, որին հնարավոր չէ լուծում տալ ինչ-որ նեղ շրջանակներում` առանց ժողովրդի կարծիքը հարցնելու:

Ընդհանրապես, ցանկացած պատերազմ միշտ էլ ավարտվում է նմանատիպ խնդիրներով` ինչ-որ մի երկրի վերահսկողության տակ կարող է հայտնվել տարածք, որը հակառակ կողմը համարում է իրենը: Բնական է, որ այդպես էլ պետք է լինի, քանի որ երկրների գոյատևման համար ամենամնայուն արժեքը` միշտ էլ հողն է մնում, իսկ մարդկային կորուստները, որքան էլ որ մեծ ու ցավալի դրանք լինեն, պատերազմներից հետո տարիների ընթացքում հնարավոր է վերականգնել: Սա է ճշմարտությունը, ու այդպես է եղել պատմության մեջ՝ և 1-ին, և 2-րդ աշխարհամարտերից հետո:

Բերենք Լեհաստանի օրինակը. այս երկիրը բառացիորեն կրկին հառնեց 1945 թ-ից հետո` լրիվ նոր վերագծված սահմաններով, ըստ որի Լեհաստանի տարածքի մոտ կեսը կազմեցին բնիկ գերմանական հողերը: Եվ ընդհակառակը` միջնադարյան Եվրոպայի հայտնի քաղաքներից մեկը` Լեմբերգը (Լվով), որի պատկանելիությունը դարերի ընթացքում միշտ վիճարկում էին լեհերն ու գերմանացիները և որը 1920 թ. լեհերի հերոսական ինքնապաշտպանության շնորհիվ խորհրդային զորքերի դեմ՝ անցավ Լեհաստանին, հետո 1939-ին օկուպացվեց ԽՍՀՄ-ի, իսկ 1941-ին Գերմանիայի կողմից` ի վերջո Լվովը 1945-ին բոլոր կողմերի համաձայնությամբ տրվեց Ուկրաինային:

Մի օրինակ էլ մեր պատմությունից` մինչև վերջ իրատեսական լինելը բնավ էլ մեզ այսօր չէր խանգարի: Դեռևս 1920 թ. սեպտեմբերի ռուս-քեմալական քաղաքական գաղտնի պայմանավորվածության (դրա մասին, ըստ Խատիսյանի հուշերի, անկեղծության պահին Խատիսյանին ասել էր անձամբ Կարաբեքիրը)՝ սովետա-թուրքական սահմանն էր դառնալու Արաքս գետը: Բայց թուրքական զինուժը համենայնդեպս 1920-ի նոյեմբերից օկուպացրել էր Ալեքսանդրապոլն ու ողջ Շիրակի մարզը, և մնաց այնտեղ մինչև 1921 թ. մարտի 16-ի ռուս-թուրքական պայմանագրի ստորագրումը: Միայն ապրիլի 22-ին թուրք օկուպանտները հեռացան քաղաքից` այն էլ խորհրդային կողմի բազմաթիվ վերջնագրերը ստանալուց հետո:

Այստեղից հետևություն. տարբերակ 1-ին՝ կամ պատերազմներում ցանկացած գրավյալ տարածքներ պատերազմից հետո հանձնվում են անմիջապես` երկկողմանի օրինական վավերացված և հետագայում անբեկանելի միջպետական պայմանագրի դիմաց, կամ տարբերակ 2-րդ՝ այդ ամենն իրականացվում է է ողջ տարածաշրջանի քարտեզի գլոբալ վերաձևումների արդյունքում` միջնորդավորված միջազգային գերակա մարմնի ներքո: Իսկ 3-րդ տարբերակը՝ ուղղակի չկա:

Ռուբեն Շուխյան, Ֆեյսբուք։